( Home page )

WILHELM OSWALD ROTKIEWICZ (1906-1983)

Prof. Wilhelm O. Rotkiewicz

Specjalista w dziedzinach: ● radiotechnika, ● technika odbioru radiowego, ● miernictwo radioelektryczne, ● kompatybilność elektromagnetyczna.

Urodzony dnia 27 VII 1906 r. w Dokszycach (pow. Wilejka) na ziemi wileńskiej jako syn ziemianina Zenona i Klaudii z Karnickich.

W roku 1920, jako kadet Korpusu Kadetów w Odessie, został ewakuowany z Rosji wraz z oddziałami Denikina uciekającymi przed bolszewikami. Maturę zdał w Sarajewie (1924), a studia ukończył na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej (PW) w roku 1929.

Pracę zawodową rozpoczął, będąc jeszcze studentem, w 1928 roku w Instytucie Radiotechnicznym, a następnie jako radiotechnik w Laboratorium Radiotechnicznym Biura Badań Technicznych Wojsk Łączności. Po ukończeniu studiów otrzymał stanowisko inżyniera laboratoryjnego w Państwowej Wytwórni Łączności, następnie kontynuował pracę w Państwowych Zakładach Tele- i Radiotechnicznych (PZTiR - powstałych w wyniku przyłączenia Państwowej Wytwórni Łączności do Państwowej Wytwórni Aparatów Telegraficznych i Telefonicznych, w roku 1931), początkowo na stanowisku starszego konstruktora, a później — aż do wybuchu wojny — kierownika Oddziału Odbiorników Radiowych w Dziale Studiów. Równocześnie, w latach 1929-1939 był starszym asystentem w Katedrze Radiotechniki Politechniki Warszawskiej u prof. J. Groszkowskiego.

W tym okresie wykazał się talentem konstruktorskim w dziedzinie radiowego sprzętu odbiorczego. Skonstruował m.in. ● nowoczesne wówczas odbiorniki krótkofalowe z podwójną przemianą częstotliwości (superheterodynowe) o bardzo dobrych parametrach technicznych. Był też współtwórcą (opracował część odbiorczą) konstrukcji nowego, bardzo udanego typu ● korespondencyjnej radiostacji wojskowej.

Jeszcze podczas pracy w Państwowej Wytwórni Łączności, przy współudziale inż. Czeslawa Rajskiego, w roku 1929 ● skonstruował słynny “Detefon" — popularny, dwuzakresowy odbiornik detektorowy z kryształkiem (opatentowanym pod numerem 2198). Kryształek był rodzajem diody półprzewodnikowej powstającej w zetknięciu ostrza metalowego z powierzchnią kryształu galeny (PbS). Projekt plastyczny Detefonu wykonał artysta plastyk Poliński. Detefon był sprzedawany w zestawach zawierających: odbiornik, słuchawki i materiały instalacyjne (rys). Do roku 1939 wyprodukowano ok. 500 tys. Detefonów — co walnie przyczyniło się do rozpowszechnienia radiofonii w Polsce. Później, już w PZT, opracował przystosowany do Detefonu ●  wzmacniacz z głośnikiem — “Amplifon" oraz kilka innych, mniej znanych modeli odbiorników radiofonicznych, produkowanych seryjnie. Kompletny zestaw detefonu

Okres wojny spędził w Jugosławii. Dotarł tam przez Rumunię ewakuowany w roku 1939 na czele grupy specjalistów z PZTiR wraz z rodzinami. W serbskim mieście Čačak uruchomili oni produkcję sprzętu radiowego dla armii jugosławiańskiej. Po opanowaniu Jugosławii przez Włochy i Niemcy, ta grupa Polaków usiłowała bezskutecznie wydostać się drogą morską na Bliski Wschód i utknęła w Dalmacji. Do jesieni 1941 r. W. Rotkiewicz prowadził warsztat naprawy radioodbiorników w Crikvenicy. Oprócz prowadzenia napraw, przystosowywał radioodbiorniki do słuchania Londynu na falach krótkich - wbrew zakazowi władz. Wykryty przez gestapo, nie przyjął oferty wyjazdu do Niemiec wraz z całą rodziną - jako znany im konstruktor radiowy. Zgłosił się do pracy w przemyśle radiotechnicznym Chorwacji rządzonej przez ustaszów uzyskując "azyl" przed Niemcami. Otrzymał posadę dyrektora elektrowni w Pleternicy. Wiosną 1942 przeprowadził się z rodziną do chorwackiej Slavonii. Nawiązał współpracę z komunistycznymi partyzantami Tity. Był szefem łączności w bazie korpusu partyzanckiego w górach Papuk. Jako inżynier łączności w sztabie 40-tej Dywizji Szturmowej, w stopniu kapitana, brał czynny udział w zdobywaniu Zagrzebu, Lublany i Belgradu. Za organizowanie łączności i za udział w walce oraz za odwagę, otrzymał dwa jugosłowiańskie odznaczenia państwowe: "Orden Bratstva i Jedinstva sa Srebrnim Vencem" i "Orden Zasluge za Narod sa Srebrnom Zvezdom".

W lecie 1945 r. powrócił do Polski razem z rodziną. Od listopada 1945 r. zajmował się uruchomieniem i zorganizowaniem Państwowej Fabryki Odbiorników Radiowych 'DIORA' w Dzierżoniowie. Był dyrektorem naczelnym tej fabryki do roku 1947. Początkowo, tuż po wojnie, montowano tam proste odbiorniki reakcyjne z poniemieckich podzespołów. Jednym z etapów procesu produkcyjnego wówczas bylo "zeskrobywanie gapy", czyli usuwanie z obudowy godła niemieckiego ze swastyką. W tym czasie stanął na czele Centralnego Laboratorium Konstrukcyjnego i jako dyrektor Państwowej Fabryki Odbiorników Radiowych uruchomił produkcję ● odbiorników typu AGA na licencji szwedzkiej, natomiast w Centralnym Laboratorium Konstrukcyjnym zajął się konstrukcją pierwszego polskiego powojennego odbiornika typu “Pionier". Odbiornik ten (superheterodyna) był produkowany w różnych odmianach w latach 1948-1968 — łącznie w liczbie ponad 1 miliona egzemplarzy i odegrał wielką rolę w bezprzewodowej radiofonizacji kraju ze względu na prostotę konstrukcji i przystępną cenę.

W latach 1948-1964 był kierownikiem Katedry Techniki Odbiorczej na Wydziale Łączności Politechniki Wrocławskiej. W roku 1949 został profesorem kontraktowym i kierownikiem Katedry Urządzeń Radiofonicznych Politechniki Wrocławskiej. W 1954 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1962 roku — profesora zwyczajnego. Po reorganizacji Wydziału Łączności i utworzeniu Katedry Techniki Odbiorczej był jej kierownikiem do roku 1964, tj. do czasu przeniesienia na Politechnikę Warszawską.

W latach 1964-1966 pracował na Politechnice Warszawskiej, gdzie m.in. pełnił funkcję kierownika Katedry Radiologii na Wydziale Elektroniki. W latach 1970-1976 był kierownikiem Zakładu Telewizji Instytutu Radioelektroniki Politechniki Warszawskiej. Prowadził działalność naukowo-badawczą w dziedzinie ●  radiotechniki, ● techniki odbioru radiowego i ● miernictwa radiotechnicznego. Szczególnie bliska była mu problematyka ● kompatybilności elektromagnetycznej. W tej dziedzinie był autorytetem uznanym w skali międzynarodowej. W latach 1970-1980 prowadził wykłady z następujących przedmiotów: “Podstawy telewizji", “Miernictwo radiotechniczne" oraz “Kompatybilność elektromagnetyczna".

Równocześnie utrzymywał żywe kontakty z przemysłem elektronicznym. Pełnił m.in. obowiązki doradcy technicznego w Warszawskich Zakładach Telewizyjnych i Zakładach Radiowych im. Marcina Kasprzaka. Przez wiele lat współpracował z Polskim Komitetem Normalizacyjnym oraz był przewodniczącym Branżowej Komisji Normalizacyjnej ds. Zakłóceń Radioelektrycznych przy Instytucie Łączności. Był też przewodniczącym Komisji Ekspertów ds. Oceny Jakości Odbiorników Radiofonicznych i Telewizyjnych przy Biurze Znaku Jakości.

Jego dorobek naukowy liczy ponad 70 publikacji naukowo-technicznych, zamieszczonych w różnych czasopismach krajowych i zagranicznych. Był autorem lub współautorem podręczników i książek o fundamentalnym znaczeniu. Napisał np. 3-tomowy podręcznik pt. "Technika odbioru radiowego", z którego uczyli się studenci na wielu uczelniach.

Otrzymał wiele odznaczeń, m.in.: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Srebrny i Złoty Medal “Za Zasługi dla Obronności Kraju", Złotą Odznakę “Zasłużonego Pracownika Łączności", Złotą Odznakę “Za Zasługi dla Rozwoju Przemysłu Maszynowego", Złotą Odznakę Honorową Politechniki Warszawskiej i taką samą odznakę Politechniki Wrocławskiej, Złotą Odznakę Honorową SEP, Srebrną i Złotą Odznakę Honorową NOT oraz Medal SEP im. Mieczysława Pożaryskiego. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł dnia 3 XII 1983 r. i spoczywa na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej w Warszawie (al.33, gr.35a). Miał trzech synów: Andrzeja (1931-2016), Pawła (1931) i Piotra (1932).

Jego imię nadano (w 1986 r.) Technikum Radiotechnicznemu i Zasadniczej Szkole Zawodowej w Dzierżoniowie (obecna nazwa: Zespół Szkół Nr 1 w Dzierżoniowie) [4].


AJM
    Na podstawie opracowań:
    1) "Profesorowie i docenci Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej 1951-2001". Pod red. J.S. Bober i R. Z. Morawski, Oficyna Wyd. PW, Warszawa 2001. ISBN 83-914580-3-2.
    2) Stron www: (www.fonar.com.pl/historia/radio-kal/radio-kal4.htm) i (www.historiaradia.neostrada.pl/).
    3) Grzegorz Łyś: "Partyzantka w eterze". Rzeczpospolita 16-10-2009.
    4) "Patron Szkoły, prof Wilhelm Rotkiewicz" - fragmenty "Monografi Radiobudy" wydanej z okazji 60. lecia powstania szkoły - Zespół Szkół Nr 1 im. prof. W. Rotkiewicza w Dzierżoniowie (http://www.zsr.dzierzoniow.pl/).
    5) "Wojna domowa w Rosji": http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_domowa_w_Rosji (z dnia 20 X 2011).

( Home page )