( Home page )

Kazimierz Drewnowski (1881-1952)

Kazimierz Drewnowski (1881-1952)

Urodzony w Stanisławowie (4 III 1881) — syn Ignacego, inżyniera kolejowego. Studia odbył na politechnikach we Lwowie (1903), Zurychu (1905) i na politechnice w Darmstadt (1914) gdzie specjalizował się w dziedzinie techniki wysokich napięć. Był pierwszym mianowanym w Polsce profesorem elektrotechniki — w r.ak. 1915/16 w Politechnice Warszawskiej.

W latach 1905-09 pracował w założonej przez Ignacego Mościckiego fabryce kondensatorów elektrycznych we Fryburgu (Szwajcaria) oraz w oddziale firmy "Siemens-Schuckert" w Wiedniu i we Lwowie. Od 1907 r. był adiunktem Katedry Elektrotechniki w Szkole Politechnicznej we Lwowie.

Był współtwórcą polskiego słownictwa elektrotechnicznego. W 1908 r. zorganizował Komisję Słownictwa Elektrotechnicznego w ramach Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie. Zaowocowało to wydaniem Słownika Elektrotechnicznego. Miało to wielkie znaczenie, ponieważ profesorowie wykładający w nowo powstałych uczelniach polskich w nowo powstałej Polsce byli najczęściej przybyszami z różnych krajów. Zaborcy dyskryminowali język polski o czym może świadczyć np. fakt że w Warszawie do 1915 r. działał "Politechnicznyj Institut Impieratora Nikołaja Wtorogo" z personelem bez wyjątku prawosławnym, który na wieść o zbliżaniu się Niemców zbiegł do Rosji zostawiając resztki wyposażenia szkoły [5].

Niemcy po wkroczeniu do Warszawy, pozwolili uruchomić Politechnikę Warszawską, której plany Polacy przygotowali jeszcze przed ucieczką Rosjan. Profesor Drewnowski został pierwszym wykładowcą elektrotechniki na Politechnice Warszawskiej, która właśnie wtedy rozpoczęła działalność z polskim językiem wykładowym (1915). Początkowo dojeżdżał ze Lwowa, a na stałe przeniósł się w roku 1916.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich (1914). Był organizatorem wojskowych oddziałów łączności, a po wojnie szefem służby łączności i komendantem Głównej Szkoły Artylerii i Inżynierii w Warszawie w stopniu pułkownika (do 1922 r.). Był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej (1920).

W Politechnice Warszawskiej był współinicjatorem powstania Wydziału Elektrycznego. Zorganizował Zakład Miernictwa Elektrycznego i Wysokich Napięć (1923) oraz Laboratorium Wysokich Napięć — pierwszą tego typu placówkę w Polsce. Wykładał podstawy elektrotechniki i miernictwo elektrotechniczne. Był pionierem oryginalnych metod badawczych pola elektrycznego i nowoczesnych metod pomiarowych. Stworzył 3 szkoły: ● miernictwa elektrycznego, ● techniki wysokich napięć i ● materiałów elektrotechnicznych. Utworzył pracownię probierczą, która miała być zaczątkiem Instytutu Elektrotechnicznego. Był inicjatorem i promotorem wybudowania gmachu elektrycznego Politechniki Warszawskiej (1930-34). Pełnił funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego (dwukrotnie). W przededniu II wojny światowej (w sierpniu 1939) został wybrany rektorem Politechniki Warszawskiej.

We wrześniu 1939 r. Niemcy po podbiciu Warszawy, zamknęli Politechnikę i natychmiast — w sposób zaplanowany wcześniej — przeprowadzili grabież najcenniejszego sprzętu laboratoryjnego (dysponowali spisami aparatury przygotowanymi przez V-tą kolumnę). Studia wyższe zostały zakazane. Niemcy pozwalali jedynie na działalność szkół podstawowych i zawodowych. Profesor przestał być rektorem i oficjalnie zarządzał tym co zostało z Politechniki Warszawskiej. Zarządzał gmachami i zakładami naukowo-badawczymi "byłej" Politechniki Warszawskiej. Kierował równocześnie Zakładem Elektrotechnicznym. Częściowo ograbione Laboratoria pracowały dla przemysłu, który działał dla niemieckich celów militarnych. Dzięki temu, że laboratoria mogły działać, ludzie mieli zatrudnienie i byli w stanie organizować tajne studia. Było to w poważnym stopniu zasługą Profesora. Oficjalnie prowadzono różne kursy zawodowe ale pod pretekstem tych kursów, realizowano program studiów akademickich. W kwietniu 1942 r. Profesor został zastępcą kierownika uruchomionej przez okupanta Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej — szkoły zawodowej. Program w tej szkole realizowali przedwojenni polscy profesorowie i tajnie — był to program akademicki. Maturzyści napływali dzięki również tajnemu nauczaniu na poziomie średnim. Tak więc Politechnika tajnie kształciła inżynierów do pracy po wojnie.

Profesor prowadził także działalność konspiracyjną z ramienia tajnego Departamentu Oświaty i Kultury przy Delegaturze Rządu na Kraj (pod pseudonimem "Darowski"). Opiekował się sprawami prowadzenia i finansowania konspiracyjnych prac naukowo-badawczych oraz opieki społecznej dla pracowników nauki. Został aresztowany i uwięziony na Pawiaku (w nocy z 10 na 11 XI 1942) — później przewieziony do obozów koncentracyjnych Majdanek i Dachau. W obozie Dachau był członkiem 3-osobowej grupy (2 Polaków i 1 Czech), która przez radio skonstruowane własnoręcznie, wezwała wojsko amerykańskie na pomoc więźniom obozu koncentracyjnego Dachau, ponieważ obóz wraz z więźniami miał być wysadzony przez Niemców w powietrze. Czyn ten uratował życie wielu więźniom.

Po wojnie (1945) w Brukseli założył Ośrodek Studiów Wyższych Polskich, w którym kształcono zdemobilizowanych żołnierzy polskich, których losy wojny rzuciły do Europy zachodniej.

Po powrocie do kraju (1947) podjął pracę na Politechnice Warszawskiej, przystąpił do odtworzenia zniszczonego laboratorium Zakładu Miernictwa Elektrycznego. W pracy naukowo-dydaktycznej kładł szczególny nacisk na pracę zespołową. Najważniejsze jego prace dotyczyły badania rozkładów napięcia w układach izolacyjnych i metod pomiarów wysokiego napięcia. Metoda kompensacyjnego pomiaru rozkładu pola elektrycznego, zwana jest w literaturze technicznej Jego metodą. Opublikował ponad 100 prac naukowych, podręczników i skryptów akademickich.

Był współzałożycielem (1919) i członkiem honorowym SEP (Stowarzyszenia Elektryków Polskich), współinicjatorem powstania: Polskiego Komitetu Oświetleniowego, Polskiego Komitetu Wielkich Sieci Elektrycznych oraz Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego (sekretarz generalny i wieloletni przewodniczący). W ramach SEP był m.in. przewodniczącym Komisji Słownictwa Elektrotechnicznego. Nadano Mu godność członka honorowego SEP pośmiertnie w roku 1959 (nr 20).

Był ● wiceprezesem Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej (IEC) oraz ● współzałożycielem i wiceprezesem Międzynarodowej Konferencji Wielkich Sieci Elektrycznych (CIGRE). Był również: ● członkiem Koła Inżynierów Doradców i Inżynierów Rzeczoznawców przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie; ● przewodniczącym Komisji Elektrycznej w Towarzystwie Naukowym Warszawskim.

Był miłośnikiem Tatr, członkiem Klubu Wysokogórskiego i Towarzystwa Tatrzańskiego, znanym taternikiem. Taternictwo było Jego pasją, w przewodnikach można znaleźć opisy kilku Jego pierwszych wejść. W Tatrach jest komin Drewnowskiego. Urlopy zawsze spędzał w Zakopanem, nawet wtedy gdy nie mógł już chodzić po górach. Zmarł nagle w Tatrach (22 VIII 1952) i jest pochowany na zabytkowym cmentarzu w Zakopanem — Pęksowym Brzyzku.

 


A.J. Marusak (SAiP OW SEP)

Literatura

[1] S. Weinfeld: "Poczet wielkich elektryków". Nasza Księgarnia 1968 Warszawa.
[2] Wielka encyklopedia powszechna. PWN 1966 Warszawa.
[3] 150 lat wyższego szkolnictwa technicznego w Warszawie 1826-1976. WPW 1979 Warszawa.
[4] Skład osobowy Politechniki Warszawskiej. WPW 1979 Warszawa.
[5] Sesja naukowa z okazji 100-lecia urodzin prof. Kazimierza Drewnowskiego. Warszawa, 18 listopada 1982r. Przegląd Elektrotechniczny r. LIX z. 1/1983.
[6] Pod red. B. Orłowskiego: "Słownik polskich pionierów techniki". Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1986.
[7] Jacek Przygodzki: "O profesorze Kazimierzu Drewnowskim (1881-1952)". Referat na Konferencji APW'04 (Automatyka i Pomiary w Warszawie),
OW SEP Warszawa 16.9.2004, ( tekst, audio - mp3 2,6 MB ).


( Home page )