( Home page )

WALENTY STARCZAKOW (1906-1999)

Prof. Walenty Starczakow

Urodzony 6 października 1906 roku w Tbilisi, Gruzja. Po wybuchu rewolucji w Rosji, zamieszkał wraz z rodzicami w Warszawie, gdzie ukończył szkołę średnią i podjął studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej.

Po ukończeniu studiów, rozpoczął pracę w znanej warszawskiej fabryce aparatury elektrycznej K. Szpotańskiego. Pracował tam przez szereg lat pod kierownictwem Stanisława Szpora. Zadania konstruktorskie wykonywane wówczas przez W. Starczakowa polegały głównie na konstruowaniu przekładników prądowych i napięciowych, a zwłaszcza ich obwodów magnetycznych.

Niedoskonałe — w tamtych czasach — materiały magnetyczne jakimi dysponował ówczesny konstruktor, wymagały od niego bardzo dobrej znajomości strony fizycznej zagadnień oraz dużej pomysłowości. Notatki pozostawione, a prowadzone przez Niego przez cały okres pracy w fabryce K. Szpotańskiego, pozwoliły odtworzyć problemy zarówno naukowo-techniczne, konstrukcyjne, technologiczne, jak i organizacyjne, jakie musiał przezwyciężać ambitny młody inżynier pracujący w latach trzydziestych w rozwijającym się w szybkim tempie przemyśle elektrotechnicznym niepodległej Polski. Konstruowane przekładniki, rywalizowały z powodzeniem na rynkach międzynarodowych z wyrobami najsłynniejszych firm światowych.

Rozwijały się wówczas także zainteresowania naukowe W. Starczakowa, związane z opracowywanymi modelami ogólnymi zjawisk, zachodzących w obwodach magnetycznych przekładników. Publikacje z tego okresu dotyczą: metod obliczania różnego rodzaju korekcji błędów przekładników, zwanych wówczas uchybami, wpływu magnetyzmu szczątkowego na błędy przekładników, warunków pracy przekładników przy otwartym obwodzie wtórnym oraz zasad wyznaczania błędów przekładników.

W okresie II wojny światowej, uczestnicząc w tajnych pracach Polskiej Komisji Normalizacyjnej, m.in. zaproponował powszechnie przyjętą obecnie w Polsce nazwę “przekładnik”.

Po zakończeniu wojny, w październiku 1945, Walenty Starczakow podjął pracę na Wydziale Elektrycznym Politechniki Łódzkiej w Katedrze Podstaw Elektrotechniki, którą kierował prof. Bolesław Konorski. Zajmował kolejno stanowiska starszego asystenta, adiunkta oraz docenta.

W tym okresie wydana została Jego książka pt.: "Przekładniki". Książka ta, dla wielu powojennych roczników elektryków polskich, stała się podstawowym źródłem wiedzy na temat zarówno teorii i konstrukcji, jak i eksploatacji przekładników. Zawiera ona kompletną, opracowaną przez autora teorię przekładników, pozwalającą nie tylko na w pełni świadome i uzasadnione tworzenie nowych konstrukcji przekładników, ale także na wszechstronną analizę wielu podstawowych zjawisk zachodzących w przekładnikach podczas ich eksploatacji i badań.

Od czerwca 1957 roku pełnił funkcję kierownika Katedry Elektrotechniki Ogólnej, wprowadzając tematykę naukową z dziedziny przekładników i materiałoznawstwa elektrotechnicznego. Działalność organizacyjną związaną z tą funkcją, a przede wszystkim organizowanie laboratoriów naukowych z dziedziny przekładników i materiałoznawstwa, prowadził z typową dla siebie precyzją i profesjonalizmem, a były to czasy — przynajmniej w Politechnice Łódzkiej — kiedy powszechnie używane dziś słowo profesjonalizm miało konkretny i nieosiągalny już chyba dziś związek z etymologią tego terminu. Wobec powszechnego braku środków, podstawowe wyposażenie laboratoriów było wykonywane według projektów profesora przez pracowników Katedry. Przykładem niech będzie tzw. mostek do pomiaru błędów przekładników wg Lesiowskiego, czyli precyzyjny kompensator prądu zmiennego, za pomocą którego wykonano potem wiele wartościowych prac także dla przemysłu.

W 1967 roku doc. Walenty Starczakow otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk technicznych.

Najważniejszymi zagadnieniami naukowymi, nad którymi pracował w tym czasie osobiście, były: teoria pracy przekładnika prądowego w obecności składowej aperiodycznej w prądzie pierwotnym, problemy rozproszenia magnetycznego w przekładnikach prądowych, teoria i właściwości przekładników prądu stałego zwanych wówczas transduktorami. Osiągnięcia Profesora, a zwłaszcza związane z pierwszym z wymienionych tematów mają trwałą wartość i są do dziś podstawą projektowania obwodów magnetycznych przekładników pracujących w takich warunkach.

Wypromował liczne grono doktorów, a doktorantów swoich ukierunkowywał na tematy związane ze swymi zainteresowaniami, zawsze ważnymi z aplikacyjnego punktu widzenia i atrakcyjnymi naukowo. Jego uczniami są m.in. obecni profesorowie tytularni: Zbigniew Piotrowski, Jan Leszczyński i Andrzej Koszmider oraz dr hab. Ryszard Nowicz — prof. PŁ oraz wielu obecnych doktorów nauk technicznych.

Jest On powszechnie uznanym twórcą polskiej szkoły przekładnikowej. W czasie swojej pracy w Politechnice Łódzkiej pełnił funkcję prodziekana ds. nauki Wydziału Elektrycznego, a w okresie 1971-75 był dyrektorem Instytutu Podstaw Elektrotechniki.

Był wzorem nauczyciela akademickiego. Reprezentował nie tylko duży autorytet naukowy, ale wyróżniał się wyjątkową umiejętnością i kulturą współżycia. Był znakomitym organizatorem, człowiekiem czułym na sprawy ludzkie, znakomitym nauczycielem i opiekunem pracowników Katedry i Instytutu. W okresie pracy na Politechnice Łódzkiej opracował i wydał 2 skrypty nt. przekładników oraz materiałoznawstwa elektrycznego.

Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi. Otrzymał Tytuł Honorowy Zasłużonego Nauczyciela Rzeczypospolitej Polskiej.

Jego życzliwość i opiekę odczuwali wszyscy, którzy z nim pracowali. Również w ostatnich latach, będąc już profesorem emerytowanym, jeżeli siły mu pozwalały, pomagał w rozwiązywaniu problemów naukowych i życiowych swoich młodszych kolegów.

Prof. Walenty Starczakow zmarł 2 XII 1999 r. i został pochowany dnia 7 XII 1999 na Cmentarzu Starym w Łodzi.

Utraciliśmy naszego nauczyciela i dla wielu z nas prawdziwego przyjaciela. Pozostawiamy Go w naszej pamięci jako człowieka o wyjątkowych zaletach serca i umysłu.

Andrzej Koszmider
————————————————————————————
Wykaz doktorantów:
  1. Zbigniew Piotrowski, Metodyka obliczania uchybów przekładników prądowych domagne-sowanych prądem wtórnym ze szczególnym uwzględnieniem asymetrii rdzeni, Politechnika Łódzka, Wydział Elektryczny 1963.
  2. Jan Leszczyński, Transduktorowy przekładnik prądowy w układzie dwustopniowym z członem różnicowym, Politechnika Łódzka, Wydział Elektryczny 1964.
  3. Andrzej Koszmider, Zjawiska przepięciowe w przekładniku prądowym w warunkach prze-tężeniowych, Politechnika Łódzka, Wydział Elektryczny 1966.
  4. Ryszard Nowicz, Analiza zagadnienia wyznaczania liczby przetęzeniowej metodami pośrednimi, Politechnika Łódzka, Wydział Elektryczny 1969.
Wykaz publikacji:
    Książki i skrypty
  1. Przekładniki, PWN Warszawa 1954 (I wydanie), PWT Warszawa 1959 (II wydanie).
  2. Budowa przekładników, Łódź 1967.
  3. Materiałoznawstwo elektryczne, PWN Łódź 1952 (l wydanie), PWN Łódź 1962 (II wydanie).

    Ważniejsze artykuły
  4. Zasady obliczania przekładników prądowych przeznaczonych do pracy przy oscylografowa-niu prądów zwarciowych, ZN PŁ Elektryka 1956 z. 3.
  5. Projektowanie obwodów magnetycznych przekładników prądowych do pieców łukowych, Przegląd Elektrotechniczny 1962 nr 7.
  6. Tematyka przekładnikowa w powojennej działalności dydaktycznej i naukowej wyższych szkół technicznych w Polsce, Przegląd Elektrotechniczny 1971 nr 10.
  7. Sposób badania wpływu sąsiedniej szyny na pracę przekładnika prądowego, ZN PŁ Elektryka 1977 z. 50.
  8. Projektowanie precyzyjnej korekcji błędów przekładników prądowych wzorcowych, ZN PŁ Elektryka 1977 z. 50.
  9. Oddziaływanie indukcyjne pobliskiej obcej szyny na obwód wtórny przekładnika prądowego, ZN PŁ Elektryka 1978 z. 59.
  10. Prosty sposób wyznaczania reaktancji rozproszeniowej uzwojenia wtórnego przekładnika prądowego, ZN PŁ Elektryka 1978 z. 59.
  11. Zależność błędów przekładnika prądowego szynowego od położenia przewodu powrotnego, ZN PŁ Elektryka 1980 z. 68.
  12. Mechanizm i skutki oddziaływania obcego obwodu wielkoprądowego na przekładnik prądowy zwojnicowy, Rozprawy Elektrotechniczne 1984 z. l.

Źródła:
1) Archiwa Pracowni Historycznej Politechniki Łódzkiej.
2) Znajomość osobista autora opracowania.
3) A. Koszmider, R. Nowicz, Profesor Walenty Starczakow (1906-1999), Informator PTETiS nr 12, grudzień 2004, str. 26-28.

Wykazy opracował Ryszard Nowicz

Wykorzystano pracę:
"Polacy Zasłużeni dla elektryki.
Początki elektrotechnicznego szkolnictwa wyższego, pionierzy elektryki".
PTETiS, Warszawa-Gliwice-Opole 2009, ISBN 978-83-927653-1-8, ss.389-392.
Za zgodą Redaktora.


( Home page )