IZAAK ROSENZWEIG (1907-1941)

Urodzony 25 stycznia 1907 roku w rodzinie urzędniczej w Wieliczce pod Krakowem. Tam też uczęszczał do szkoły realnej i uzyskał świadectwo dojrzałości z wynikiem celującym (1924).

Studia na Oddziale Elektrotechnicznym Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej ukończył również z wynikiem celującym, otrzymując w roku 1930 dyplom inżyniera elektryka. Po ukończeniu studiów pracował krótko w produkcji i laboratorium fabryki maszyn i urządzeń elektrycznych firmy austriackiej EL1N w Weitz.

W 1932 roku przeszedł do pracy naukowo-dydaktycznej w Katedrze Elektrotechniki Ogólnej prowadzonej przez prof. Stanisława Fryzego Politechniki Lwowskiej, gdzie był najpierw asystentem, od 1933 r.— starszym asystentem, a od 1940 r. — docentem.

Na fotografii: pracownicy Katedry Elektrotechniki Ogólnej Politechniki Lwowskiej, rok akademicki 1936/37, od lewej: dr inż. Izaak Rosenzweig (docent) zginął we Lwowie w 1941 r., Aleksander Kaszuba (starszy laborant) późniejszy instruktor Katedry Podstaw Elektrotechniki Politechniki Śląskiej, prof. dr inż. Stanisław Fryze, mgr inż. Ludwik Manz (starszy asystent) późniejszy główny energetyk Zjednoczenia Gómiczo-Hutniczego Metali Nieżelaznych w Katowicach.

W 1939 roku otrzymał stopień doktora nauk technicznych za rozprawę “Symboliczny wielowymiarowy rachunek wektorowy jako metoda analizy układów wielofazowych". W pracy tej zajął się rozwinięciem tematyki przebiegów odkształconych oraz sformułował zasadę równoważności faz i harmonicznych. Był to trzeci doktorat na Oddziale Elektrotechnicznym, a promotorem był prof. Stanisąłw Fryze.

I. Rosenzweig został, razem z wybitnym matematykiem prof. Hugo Steinhausem opracował propozycję nowej metody taryfikacji energii elektrycznej, opartej na pojęciu tzw. mocy kwadratowej, która uwzględnia również zużycie energii i stopień nierównomierności obciążenia. Opracował przystosowane do tej taryfy schematy liczników elektrycznych. Problem ten znalazł swoje odbicie w literaturze powojennej, m.in. w publikacjach H. Steinhausa “O zagadnieniu taryfy elektrycznej" (1947).

W 1932 roku został członkiem Stowarzyszenia Elektryków Polskich. W latach 1934-37 współpracował z firmą przemysłu naftowego “Pionier" we Lwowie przy pomiarach geofizycznych. Wykonał wówczas wiele teoretycznych i doświadczalnych prac badawczych w dziedzinie geofizyki stosowanej (elektryczne metody poszukiwań złóż surowców bitumicznych, naftowych i gazowych). Należał do prekursorów badań geofizycznych metodami elektrycznymi. Jego prace z tej dziedziny były publikowane w komunikatach Pioniera (1935), jak i w czasopismach.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Lwowa (we wrześniu 1939 r.), w miejsce Politechniki Lwowskiej utworzono Lwowskij Politechniczeskij Institut (LPI), którym rządził komisarz ppłk Jusimow. Nabór studentów na pierwszy rok studiów przeprowadziły komisje kierowane przez działaczy Komsomołu, według kryteriów "walki klasowej". Polacy stanowili 25% ogółu studentów.
   Wśród studentów lat starszych oraz pracowników dydaktycznych przeprowadzono czystkę. Dnia 15 X 1939 usunięto rektora Politechniki Lwowskiej prof. Antoniego Wereszczyńskiego (prawnika) i prorektora — prof. Antoniego Łomnickiego (matematyka, który w 1920 r. przyjął do pracy Stefana Banacha na swojego asystenta, chociaż ten miał ukończone zaledwie 2 lata studiów, 1911-1913).
   Wszyscy dziekani pozostali na swych stanowiskach, ale przydzielono im tzw. pomocników ("pomdeków") do załatwienia spraw studenckich — urlopy, stypendia, usprawiedliwienia itp. sprawy. Do nauczania dopuszczono 80 osób, wszyscy pracownicy musieli należeć do związku zawodowego — tzw. "profspiłki".
   W styczniu 1940 r. podporządkowano sprawy personalne przepisom sowieckim. Większość profesorów i docentów została zatwierdzona i pozostała na swych stanowiskach. Wszystkich zweryfikowanych pracowników zobowiązano do uczęszczania na kursy szkoleniowe języka rosyjskiego lub ukraińskiego oraz historii wszechzwiązkowej partii komunistycznej (WKPB). Zajęcia dydaktyczne na LPI odbywały się w języku polskim, za wyjątkiem wykładów ideologicznych. Podczas Świąt Bożego Narodzenia i Świąt Wielkanocnych zajęcia odbywały się normalnie, ponieważ święta te nie były uznawane.

Docent Rosenzweig w LPI rozpoczął wykłady z techniki wysokich napięć, a w następnym roku prowadził: wykłady i ćwiczenia z techniki wysokich napięć, prostowników elektrycznych oraz równowagi pracy równoległej elektrowni, a także ćwiczenia w laboratorium wysokich napięć.

W roku 1940, I. Rosenzweig wykonał badania korozyjności gruntu na trasach nowo budowanych rurociągów gazowych w rejonie Daszawy, Lwowa i Drohobycza według Jego własnej, samodzielnie opracowanej metody elektrotechnicznej.

Według opinii prof. Fryzego, Izaak Rosenzweig był człowiekiem pracowitym, dokładnym i sumiennym. Niezwykle uzdolniony, wykazywał dużą inicjatywę badawczą i ożywioną działalność naukową.

Zajmował się głównie elektrotechniką teoretyczną, a także miernictwem elektrycznym i zastosowaniem nowych metod w pomiarach geoeletrycznych. Biorąc pod uwagę ówczesne technologie wydawnicze, a przede wszystkim stosunkowo krótki okres Jego działalności naukowej (1932-40), przygotował stosunkowo wiele wartościowych publikacji. Podkreślić też należy, że pierwszą publikację, współautorską [1] miał jeszcze w trakcie studiów, a kilka Jego publikacji ukazało się w renomowanych czasopismach zagranicznych — niemieckojęzycznym [6] oraz anglojęzycznych [7, 12, 13]. Pozostawił po sobie rękopis książki [4] o bardzo nowoczesnej, jak na owe czasy tematyce — operatorowej analizy obwodów elektrycznych.

Część Jego publikacji przyjęta do druku, ze względu na toczącą się drugą wojnę światową, nie została już opublikowana. Był wielkim talentem i nadzieją polskiej elektrotechniki.

Wkrótce po inwazji Niemiec na Związek Sowiecki, I. Rosenzweig, z racji swego żydowskiego pochodzenia, zmuszony był ukrywać się. Ukrywał Go też w swoim domu profesor Fryze.

Na początku lipca 1941, w ramach szeroko zakrojonej niemieckiej akcji eksterminacyjnej, został aresztowany, był torturowany, po czym prawdopodobnie zastrzelony wraz z innymi współtowarzyszami niedoli na peryferiach Lwowa.

Zginął w wieku 34 lat na progu międzynarodowej kariery naukowej. Miał żonę Sydonię, która została zamordowana w 1942 roku w obozie śmierci w Bełżcu.

Opracowania drukowane i rękopisy Izaaka Rosenzweiga, Jego żona Sydonia przekazała profesorowi Fryzemu, który po latach przechowywania przekazał je pozostałej przy życiu rodzinie I. Rosenzweiga. Część tych materiałów przekazał Zygmunt Rozewicz do Archiwum PAN w Warszawie.

Jerzy Hickiewicz