ZDZISŁAW TRYBALSKI

Urodzony 13 lipca 1922 r. w Jarosławiu, w rodzinie urzędnika państwowego. W czerwcu 1939 r. ukończył Liceum Matematyczno-Fizyczne im. A. Witkowskiego w Jarosławiu.

Po wybuchu II wojny światowej, od października 1939 r. pracował w Elektrowni Miejskiej w charakterze montera. We wrześniu 1941, podjął naukę w Państwowej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki w Krakowie, którą ukończył uzyskując tytuł technika (1943) i przeniósł się do Lwowa, gdzie rozpoczął studia na Politechnice, działającej pod okupacją niemiecką jako Staatliche Technische Fachkurse. Równolegle z oficjalnym programem odbywał tajne studia według programu przedwojennej Politechniki Lwowskiej, pod opieką Rektora prof. dr inż. Włodzimierza Burzyńskiego i Dziekana prof. dr inż. Kazimierza Idaszewskiego.

W marcu 1945 r. przeniósł się na Wydział Elektryczny organizującej się Politechniki Śląskiej, w tymczasowej siedzibie na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Po uzyskaniu przez Politechnikę Śląską lokalizacji w Gliwicach (gdzie nigdy wcześniej nie było wyższej uczelni), przeniósł się na Śląsk (.X 1945). Studiował na powstającym Wydziale Elektrycznym, który początkowo miał profil "silnoprądowy" ukształtowany na wzór Politechniki Lwowskiej — z której pochodziła większość kadry naukowej — ale od początków istnienia Wydziału działała Katedra Radiotechniki kierowana przez prof. Tadeusza Malarskiego (od 1 XI 1945), a później przez dr inż. Tadeusza Zagajewskiego. Na Wydziale Elektrycznym nie przewidywano rozwoju elektroniki znanej wówczas jako “elektrotechnika słaboprądowa”. Na skutek dyskusji zainicjowanej przez kilku studentów II roku, m.in. Stefana Węgrzyna i Zdzisława Trybalskiego, prof. Tadeusz Malarski utworzył Grupę Telekomunikacyjną.

Laboratoria dydaktyczne Wydziału powstawały z wielkim trudem, budowane przez pracowników i studentów. Sprzętu nie było, aparaturę kupowano w firmach prywatnych, w sklepach komisowych i u przypadkowych dostawców. W roku 1948 Wydział otrzymał pewną liczbę urządzeń i przyrządów pomiarowych z demobilu armii amerykańskiej (dary UNRRA).

Grupę Telekomunikacyjną obsługiwała Katedra Radiotechniki i zorganizowana w roku 1947 Katedra Teletechniki. Pracę dydaktyczną w Grupie Telekomunikacyjnej, oprócz kilku osób z Katedr Podstaw Elektrotechniki, Fizyki i Radiotechniki oraz Jerzego Siwińskiego (ówczesnego dyrektora Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach) pełnili również studenci ostatnich lat studiów (w charakterze młodszych asystentów). Zdzisław Trybalski jako student trzeciego roku (od 1 IX 1946) pracował w Katedrze Teletechniki. Prowadził zajęcia dydaktyczne (ćwiczenia rachunkowe i laboratoryjne) z teletransmisji i projektowania łączy teletransmisyjnych typu DUPLEX. Laboratorium teletransmisji było zorganizowane w Stacji Wzmacniaków Międzymiastowych w Mysłowicach, stanowiącej węzeł międzynarodowego pierścienia kablowego łączącego m. in. Kijów, Bratysławę, Wiedeń, Pragę, Lipsk i Berlin.

W roku akademickim 1951/52 Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego postanowiło zlikwidować Grupę Telekomunikacyjną w Politechnice Śląskiej. Uważano, że szkolenie inżynierów łączności powinno być skupione w 3 ośrodkach: warszawskim, wrocławskim i gdańskim. Do tej decyzji przyczyniło się także znaczne osłabienie ośrodka gliwickiego wskutek śmierci prof. T. Malarskiego (1952). Na Wydziale Elektrycznym, za dziedzinę szczególnie ważną uznano automatykę i elektronikę przemysłową, które zaczynały wchodzić do praktyki przemysłowej i opracowano propozycję powołania nowej specjalności pn. “Automatyka i telemechanika przemysłowa” z nowoczesnym (na owe czasy) planem studiów. Postanowiono wykorzystać istniejący potencjał kadrowy i wyposażenie laboratoryjne Grupy Telekomunikacyjnej. Propozycję tę Ministerstwo zatwierdziło po wielu oporach i w roku akademickim 1953/1954 nową specjalność uruchomiono.

Studenci wyższych lat Wydziału Elektrycznego (będący jednocześnie pracownikami dydaktycznymi), zorganizowali samokształceniowe Seminarium Automatyki, w którym prowadzono analizę stanów nieustalonych występujących w obiektach przemysłowych. Tematyka ta była wówczas nowa w Polsce. Najpierw spotkania seminaryjne prowadził Stefan Węgrzyn, a później — Zdzisław Trybalski.

W roku 1949, Zdzisław Trybalski ukończył studia i uzyskał dyplom mgr inż. elektrotechnika w zakresie teletechniki za pracę pt. “Kable koaxialne i ich własności transmisyjne”. W roku akademickim 1953/54 został mianowany zastępcą profesora. W latach 1953-1959 był kierownikiem Katedry Elektroautomatyki Przemysłowej. W latach 1953-56 pełnił funkcję Prodziekana Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej. Pracę doktorską na temat “Analiza własności regulacyjnych wymienników ciepła”, przygotował pod opieką prof. Tadeusza Hoblera, a obronił w roku 1956. W roku 1962 przedstawił pracę habilitacyjną pt. “Zarys ogólnej metody doboru regulacyjnie optymalnego aparatu wymiany ciepła, oraz jego zastępczej uproszczonej funkcji przejścia”. Praca ta otwierała nowe pole badań, gdyż była związana tematycznie z zagadnieniami stanów nieustalonych w aparatach wymiany ciepła. Po habilitacji został mianowany docentem etatowym i kierownikiem Katedry Urządzeń i Układów Automatyki na Wydziale Elektrycznym (1960-64). Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w roku 1974, a profesora zwyczajnego — w roku 1990. Nawiązywał liczne kontakty z przemysłem, prowadził prace naukowe z dziedziny automatyki i opracowywał urządzenia prototypowe. Uzyskał kilka patentów.

Na skutek utworzenia na Wydziale Elektrycznym kilku katedr zajmujących się zagadnieniami elektrotechniki słaboprądowej i automatyki, wyodrębniono Oddział Automatyki, który w roku 1964 został przekształcony w samodzielny Wydział Automatyki. Jednym z inicjatorów utworzenia Wydziału Automatyki, był doc. Zdzisław Trybalski. Zadaniem tego Wydziału, z założenia inicjatorów, było rozwiązywanie rzeczywistych problemów przemysłu. Zdzisław Trybalski w pierwszej strukturze Wydziału Automatyki został kierownikiem Katedry Urządzeń Automatyki, a po reorganizacji Wydziałów (1969) został kierownikiem Zakładu Urządzeń i Układów Automatyki w Instytucie Automatyki Przemysłowej i Pomiarów na Wydziale Automatyki (1964-68). W latach 1968-83 był kierownikiem Zakładu Urządzeń i Układów Automatyki, w Instytucie Automatyki Przemysłowej i Pomiarów na Wydziale Automatyki. Po przemianowaniu Wydziału Automatyki, na Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki (1981), został wybrany dyrektorem Instytutu Automatyki i funkcję tę pełnił do przejścia na emeryturę (1983-1992). Profesor Trybalski po przejściu na emeryturę czynnie uczestniczy w pracach naukowych Instytutu Automatyki, oraz bierze udział we wszystkich posiedzeniach Rady Wydziału.

Wykłady prof. Zdzisław Trybalski prowadził ze swadą i był ceniony przez studentów. Profesor był opiekunem ponad 200 magisterskich prac dyplomowych, promotorem 23 prac doktorskich i opiekunem 3 rozpraw habilitacyjnych, kilku jego wychowanków uzyskało tytuł profesora. Napisał wiele książek, skryptów i podręczników. Na przykład w roku 1950, w PWN Kraków wydano Jego "Urządzenia telemetryczne" (tom I i II), na podstawie wcześniejszych opracowań, wydał książkę pt. “Urządzenia i układy automatycznej regulacji” (PWN Warszawa 1978 i 1990), a w roku 1982 — skrypt pt. “Automatyzacja procesów chemicznych” (PWN Warszawa). Na szczególną uwagę zasługuje dwutomowa monografia pt. “Zasady automatyki, informatyki i inżynierii systemów dla chemików”, PWN Warszawa (tom I w roku 1984, a tom II w 1985 roku, następne wydanie w roku 1992).

Utrzymywał ścisły kontakt z zagranicznymi ośrodkami naukowymi i z przemysłem. W latach 1973-76 odbył staże (łącznie 6 miesięcy) w Katedrze Automatyki Kotłów i Turbin Parowych Wyższej Szkoły Technicznej w Zurychu (Eidgenössische Technische Hochschule Zürich), oraz w Wydziale Techniki Regulacji Automatycznej (Abteilung für Regelungs Technik) firmy SIEMENS w Karlsruhe. Brał udział w pracach nad automatyzacją dużej instalacji syntezy amoniaku w czeskich Zakładach Chemicznych w Usti nad Łabą, oraz w budowie Elektrowni Kadań (w północno-zachodnich Czechach) budowanej w całości przez Polaków (1984-86). W latach 1979 oraz 1982 pracował jako visiting professor w Technische Hohschule w Magdeburgu, a w roku 1991 w Uniwersytecie Technicznym Halle-Merseburg. Był doradcą technicznym ds. automatyki w największych w kraju zakładach chemicznych, rafineriach, hutach i biurach projektowych. Prowadził duże projekty badawcze we współpracy z instytutami branżowymi, np. Instytutem Chemii Nieorganicznej w Gliwicach i Instytutem Przeróbki Węgla w Wyrach.

Główną dziedziną Jego zainteresowań naukowych jest automatyzacja procesów chemicznych i cieplnych, a w szczególności problematyka heurystycznych, wielowymiarowych przemysłowych układów sterowania. Profesor opracowywał modele matematyczne aparatów i procesów cieplnych i chemicznych. W oparciu o te modele badał charakterystyki sterowania wymienników ciepła i egzotermicznych reaktorów chemicznych, zwłaszcza fluidalnych. W tej dziedzinie wydał ważną monografię, oraz skrypty akademickie, a także opublikował kilkadziesiąt artykułów w prasie fachowej. Prof. Zdzisław Trybalski jest uznawany za pioniera współpracy nauki z przemysłem, autorytet w dziedzinie automatyzacji procesów przemysłowych.

Był inicjatorem i organizatorem kilku krajowych konferencji i seminariów naukowych w dziedzinie automatyki. W latach 1986-92 był członkiem Rady Naukowej Instytutu Automatyki PAN, od 1992 roku jest członkiem Rady Naukowej Instytutu Informatyki PAN. Był członkiem Rady Naukowej Międzynarodowego Kongresu CHISA – Praha. Był doradcą technicznym ds. automatyki w Zakładach Azotowych: Kędzierzyn-Azoty (1953-1956), Tarnów-Mościce (1956-1962) i Włocławek (1983-1985) oraz w: Zakładach Chemicznych Oświęcim-Dwory (1964-1970), Hucie Batory-Chorzów (1972-1975), Hucie Miedzi Głogów (1984-1986), Hucie Florian w Świętochłowicach (1973-1976), Hucie Katowice (1984-1988), Energopomiar Gliwice (1980-1990). Był członkiem Komitetu Automatyki i Robotyki PAN (1983-1992) i konsultantem konstruktorów w Zakładach Automatyki Przemysłowej w Ostrowie Wlkp. (1970-1992).

Za zasługi w pracy naukowej i współpracy z przemysłem, a także osiągnięcia dydaktyczne, otrzymał odznaczenia państwowe oraz nagrody Ministra Edukacji Narodowej i Rektora Politechniki Śląskiej: Złoty Krzyż Zasługi (1973), Złotą Odznakę “Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego” (1974), Nagrody indywidualne Ministra Edukacji Narodowej (1977 i 1979), Odznakę Zasłużonemu dla Politechniki Śląskiej (1978), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1980), Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984), Medal 40-lecia Politechniki Śląskiej (1984), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1988), Medal 60-lecia Politechniki Śląskiej (2005) i Tytuł Honorowego Profesora Politechniki Śląskiej (2006).