( Home page )

STEFAN MANCZARSKI (1899-1979)

Prof. dr inż. Stefan Manczarski (1899-1979)

Wybitny polski inżynier i uczony, radioelektryk, geofizyk i biofizyk, konstruktor, wizjoner i organizator badań w wielu dziedzinach nauki i techniki.
Urodził się w roku 1899 jako syn Aleksandra (1963-1946) i Barbary z Truszkowskich (1864-1920). Jego rodzice byli nauczycielami w Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych. Jego dziadek Wawrzyniec Manczarski był nauczycielem w Warce, a dziadek Leon Truszkowski - sędzią pokoju w Warszawie. Ukończył szkołę zawodową im. M. Konarskiego i gimnazjum im. E. Konopczyńskiego w Warszawie, a następnie studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej (1917-23). Był absolwentem Politechniki Warszawskiej i doktorem nauk fizycznych geofizykiem, wynalazcą i pionierem radiofonii. Należy do pionierów radiotechniki w Polsce.

Przed wojną pracował w przemyśle radiotechnicznym, a następnie, a w latach 1927-39 w Warszawskiej Dyrekcji i Ministerstwa Poczt i Telegrafów jako ekspert, radca i naczelnik Wydz. Radiokomunikacji, współpracował także z Polskim Radiem. Jemu w szczególności zawdzięczamy pierwsze polskie rozwiązania i konstrukcje antenowe, konstrukcje radioodbiorników oraz prace nad początkami telewizji.

Opracował wiele opatentowanych anten radiowych, wykorzystanych przez resort poczt i telegrafów oraz Polskie Radio. Zaprojektował i wykonał kilka typów lampowych odbiorników radiowych, m.in. radioodbiornik prostej budowy (w latach 1925-26), lecz dużej czułości (jednolampowy, bez kondensatora obrotowego), produkowany w kilku wytwórniach. Następnie opracował radioodbiornik z anteną ramową do odbioru sygnałów czasu i komunikatów prasowych na falach długich — stosowany przez agencje prasowe i Obserwatorium Geofizyczne w Świdrze pod Warszawą.

W 1929 r. skonstruował odbiornik telewizyjny, demonstrowany na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu.

Podczas wojny walnie przyczynił się do utrzymania łączności Polskiego Ruchu Oporu z zagranicą. Pod okupacją niemiecką pracował w tajnym nauczaniu. Był doradcą technicznym podziemnej służby łączności Armii Krajowej w zakresie stosowania odpowiednich anten radiowych dla radiostacji konspiracyjnych, opracował specjalny typ anteny kompensacyjnej, uniemożliwiającej lokalizację radiostacji przez goniometry. W czasie Powstania Warszawskiego zmontował rozgłośnię lokalną na Starym Mieście. Jego rola w tym jest szeroko uwzględniona w książce S. Miszczaka pt.: “Historia radiofonii i łączności” Warszawa 1972.

Po wojnie przystąpił do pracy w Państwowych Zakładach Tele-Radiotechnicznych i w Centralnym Biurze Konstrukcyjnym Telekomunikacji. Od 1956 r. był kierownikiem Zakładu Teorii Łączności w IPPT PAN, a od 1960 r. do przejścia na emeryturę (1969) był dyrektorem Instytutu Geofizyki PAN. Przyczynił się do rozwoju Instytutu Geofizyki oraz podległych mu obserwatoriów geofizycznych i sejsmologicznych, m.in. Centralnego Obserwatorium Geofizycznego w Bielsku, którego był współtwórcą. Zorganizował wyprawy naukowe w rejony równika (m.in. do Wietnamu) i biegunów Ziemi (na Spitsbergen i Antarktydę). Rozpoczął organizację krajowych badań sztucznych satelitów Ziemi i utworzył dział budowy aparatury geofizycznej.

Prowadził wykłady zlecone z zakresu teorii anten i rozchodzenia się fal elektromagnetycznych na Politechnice Warszawskiej (1946-66) i w Wojskowej Akademii Technicznej (1951-79). W 1956 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1969 — zwyczajnego. Był przewodniczącym Rady Naukowej w Wojskowym Instytucie Łączności (1972-79) i członkiem rad naukowych innych instytutów.

Był członkiem prezydium Komitetu Geofizyki PAN (1963-79) i przewodniczącym komisji magnetosfery w Komitecie Narodowym URSI przy PAN (od 1955), kierownikiem sekcji radiofizyki w Komitecie Elektroniki i Telekomunikacji PAN, sekretarzem naukowym Komitetu Międzynarodowego Roku Geofizycznego oraz Komitetu Międzynarodowej Współpracy Geofizycznej i Roku Spokojnego Słońca (1956-66).

Jego zainteresowania naukowe są niezwykle rozległe i obejmują: zagadnienia teorii anten; propagację fal radiowych wokół ziemi, w jonosferze i w przestrzeni kosmicznej; zagadnienia oddziaływania fal elektromagnetycznych na żywe organizmy; podstawy cybernetyki i teorii informacji; zagadnienia geofizyczne i wreszcie zagadnienia podstaw fizycznych telepatycznego przesyłania informacji. We wszystkich tych dziedzinach ma poważny wkład.

Opublikował 120 prac i 13 patentów, wysuwał hipotezy, prowadził własne badania eksperymentalne oraz popularyzował te dziedziny. Wygłosił wiele referatów i odczytów na krajowych i międzynarodowych konferencjach, kongresach i zjazdach naukowych radiotechnicznych i geofizycznych. Większość jego prac znalazła zastosowanie praktyczne, a niektóre stały się podstawą do rozwinięcia nowych kierunków badań.

Obok zawodowej działalności naukowej i dydaktycznej (na Politechnice Warszawskiej i w Wojskowej Akademii Technicznej) aktywnie uczestniczył w pracach PTETiS kierując przez wiele lat pracami Sekcji Bioelektryki Oddziału Warszawskiego PTETiS. Sekcja ta przeprowadziła wiele interesujących zebrań i działalnością swą promieniowała na kręgi ludzi spoza Towarzystwa takie jak: biolodzy, lekarze i specjaliści ochrony pracy. Należy podkreślić również niezwykłą Jego osobistą szlachetność oraz życzliwość wobec współpracowników.

Brał udział w pracach różnych stowarzyszeń i organizacji naukowo-technicznych, m.in. Stowarzyszenia Radiotechników Polskich i SEP. Był jednym ze współzałożycieli PTC (Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego) założonego 21 maja 1962 (m.in. Witold Doroszewski, Henryk Greniewski, Antoni Kiliński, Tadeusz Kotarbiński, Oskar Lange, Stefan Manczarski, Ignacy Malecki, Stanisław Ryżko, Dionizy Smoleński, Szczepan Szczeniowski, Tadeusz Tomaszewski, Stanisław Turski, Zbigniew Wasiutyński, Olgierd Wojtasiewicz i Jan Zieleniewski). Był wiceprezesem PTC.

Otrzymał godności członka honorowego 5 związków, towarzystw i stowarzyszeń: Polskiego Związku Krótkofalowców, PTETiS (w roku 1972, nr 10 ), PTC, Klubu Polarnego przy Uniwersytecie Wrocławskim i Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań Psychotronicznych (IAPR).

Dla uhonorowania Jego nazwiska, przylądek i dolinę na Antarktydzie nazwano Jego imieniem: Przylądek Manczarskiego (62o09'30" S, 58o20' W) i Dolina Manczarskiego (62o16'15" S, 100o44'15" E).


A. J. Marusak (SAiP OW SEP)
Na podstawie:
"40-lat PTETiS" Biuletyn nr 5 (jubileuszowy). Pod red. A. J. Marusaka. Warszawa 2001.


( Home page )