Profesor Jan Kożuchowski urodził się 19 V 1911 w Łodzi jako syn Bronisława, naczelnika ruchu w Dojazdowej Komunikacji Tramwajowej w Łodzi i Jadwigi z Wąsowskich. Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Jędrzeja Śniadeckiego w Pabianicach o kierunku matematyczno-przyrodniczym. W trakcie nauki działał w Związku Harcerstwa Polskiego. Po ukończeniu Gimnazjum w 1931 r, podjął studia w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie, uzyskując dyplom jej ukończenia w 1936 r. Od 1932 r. studiował jednocześnie na Wydziale Elektrycznym, Oddziale Prądów Silnych, Politechniki Warszawskiej, które ukończył jako inż. elektryk w 1938 r. W czasie studiów związał się z Katolickim Stowarzyszeniem Młodzieży Akademickiej “Odrodzenie”, działającym przy kościele akademickim św. Anny w Warszawie.
Pracę zawodową rozpoczął w styczniu 1938 r. w Fabryce Aparatów Elektrycznych K. Szpotańskiego jako inżynier, lecz już w marcu przeniósł się do firmy “Elis” w Warszawie przy ul. Kazimierzowskiej na stanowisko kierownika warsztatów: mechanicznego i elektrycznego. Był tu konstruktorem kilku urządzeń elektrycznych, np. prądnicy do ładowania akumulatorów napędzanej silnikiem samochodowym wojskowej elektrowni polowej.
Po wybuchu wojny zgłosił się ochotniczo do wojska i został wcielony do 3. Baonu Przeciwpancernego Głównego Inspektoratu Sil Zbrojnych. Brał czynny udział w walkach, a potem gdy jego baon w dniu 18 września przekroczył granicę polsko-rumuńską, został internowany w Turno-Severin w Rumunii. Po ucieczce z obozu przedostał się przez Jugosławię do Francji i w grudniu 1939 r. wstąpił ochotniczo do 6 pułku piechoty 2. Dywizji. Strzelców Pieszych (DSP) dowodzonej przez gen. Prugar Ketlinga. Po ukończeniu szkoły podoficerskiej w randze kaprala zgłosił się na ochotnika do kompanii szturmowej, gdzie dowodził drużyną. Brał udział w ciężkich walkach kompanii szturmowej z grupą pancerną gen. H. Guderiana na wzgórzach Clos du Doubs w pobliżu Szwajcarii. Jego pluton, wchodzący w skład straży tylnej bronił miejscowości Saint Hippolite w Wogezach. Po ogłoszeniu przez Francuzów zawieszenia broni i wyczerpaniu amunicji resztki 2. DSP przedostały się 20 VI 1940 do Szwajcarii, gdzie zostały internowane.
We wrześniu 1940 r. inż. J. Kożuchowski został przeniesiony do wojskowego obozu uniwersyteckiego dla internowanych w Winterthur koło Zurychu. Jako asystent prof. Schredera, z Politechniki w Zurychu, początkowo prowadził ćwiczenia, a następnie wykłady fizyki na kursie dla internowanych. W 1941 r. rozpoczął wykonywanie pracy doktorskiej pod kierunkiem prof. Bauera, kierownika Katedry Urządzeń Elektrycznych, a pod kontrolą prof. Saksera, kierownika Katedry Matematyki. Jednocześnie pełnił funkcję kierownika grupy na Wydz. Budowy Maszyn i Elektrotechniki ETH (Eidgenossische Technische Hochschule–Związkowa Wyższa Szkoła Techniczna). W 1945 r. po nostryfikacji dyplomu, zdaniu pięciu egzaminów i obronie pracy otrzymał w dniu 10 V 1946 stopień doktora nauk technicznych Politechniki w Zurychu. W Szwajcarii ukończył też szkołę podchorążych i awansował na plutonowego. Bezpośrednio po uzyskaniu doktoratu wyjechał do Francji, gdzie został zdemobilizowany. Na zaproszenie prof. Kazimierza Drewnowskiego udał się do Ośrodka Wyższych Studiów Polskich w Brukseli prowadzonego przez prof. Drewnowskiego.
W 1946 r. powrócił do kraju i rozpoczął pracę w Departamencie Energetyki Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego jako radca. Po utworzeniu Centralnego Zarządu Energetyki pracował tam w okresie X 1946 – X 1951 w charakterze specjalisty. Wykonał wtedy wiele cennych prac z dziedziny perspektyw rozwoju polskiej energetyki. Jednocześnie przyjął propozycję dziekana Wydziału Elektrycznego Politechniki Wrocławskiej (PWr) prof. Jerzego Skowrońskiego zatrudnienia w charakterze kierownika-organizatora nowej Katedry Gospodarki Elektrycznej z możliwością pracy naukowej o dość szerokim zakresie tematyki. Dr Kożuchowski nadał jej kierunek związany z powstającymi w świecie systemami energetycznymi, obejmujący nie tylko zagadnienia elektryczne, ale i mechaniczno-energetyczne (kotły, turbiny, generatory itp.). Przy Katedrze zorganizował w 1949 r. zespół inżynierów i studentów PWr celem wykonywania analiz i projektów z dziedziny automatyki elektrowni i sieci, badań, analiz i obliczeń sieciowych. Przede wszystkim zaś przystąpił do zorganizowania bazy laboratoryjnej i opracowania konstrukcji niezbędnej aparatury do prowadzenia badań laboratoryjnych i terenowych oraz konstrukcji aparatury zabezpieczającej. W 1950 r. otrzymał nominację na prof. nadzwyczajnego PWr.
Dzięki dużym zdolnościom organizacyjnym, wielkiej pracowitości i dużej wiedzy doprowadził do szybkiego, znaczącego rozwoju tego zespołu. W 1951 r. zespół został przekształcony w Zakład Elektroenergetyki PWr przy Katedrze Gospodarki Elektrycznej. Prowadzone tam prace dotyczyły kompleksowych analiz z zakresu obliczania rozpływów mocy, obliczania prądów zwarciowych, równowagi statycznej i dynamicznej systemu, kompensacji ziemnozwarciowej, pomiarów, automatyki i analiz urządzeń elektrowni cieplnych, rekonstrukcji i zdalnego sterowania i automatyki elektrowni wodnych oraz produkowania nie wykonywanych w kraju elementów automatyki kotłowej. Zespół ten wykonywał również maszyny analogowe i cyfrowe (nazwa według ówczesnej nomenklatury) we własnym zakresie. Szczytowym osiągnięciem zespołu w tej dziedzinie było wykonanie analizatora sieciowego prądu przemiennego, stanowiącego najcenniejszy przyrząd nowo otwartego laboratorium Katedry. Za zaprojektowanie i wykonanie tego analizatora prądu przemiennego zespół pod kierownictwem Profesora i mgr. inż. Zbigniewa Skoczyńskiego otrzymał w 1952 r. zespołową Nagrodę Państwową II stopnia.
W okresie 1 X 1956 - 15 I 1959 pełnił równolegle funkcję dyrektora ds. naukowych resortowego Instytutu Energetyki w Warszawie. W obu tych ośrodkach rozpoczęto pionierskie prace z dziedziny systemu energetycznego i jego automatyzacji w skali całego kraju. Zakład Elektroenergetyki PWr. został na jego wniosek i wskutek jego starań przekształcony w 1962 r. w resortowy Instytut Automatyki Systemów Energetycznych (IASE) podległy bezpośrednio Ministrowi Szkolnictwa Wyższego.
W IASE, którego został pierwszym dyrektorem, i kierowanej przez niego Katedrze Systemów Energetycznych PWr rozpoczęto pionierskie prace nad rozwiązywaniem problemów w zakresie regulacji częstotliwości i mocy oraz ekonomicznego rozdziału obciążeń w skali całego krajowego systemu elektroenergetycznego. Zajmowano się także badaniami prognostyczno-optymalizacyjnymi realizowanymi w ramach Komitetu Elektryfikacji Polski PAN, w szerokim zakresie automatyzacją systemu energetycznego i jego elementów.
Zespół współpracowników Profesora przekształcił się w kierowaną przez niego szkołę naukową “Kompleksowego Badania Systemów Elektroenergetycznych”. Opracowano w niej układ automatycznej regulacji częstotliwości i mocy czynnej, za co zespół opracowujący otrzymał w 1968 r. nagrodę KNiT. Po raz pierwszy w kraju zastosowano tam z powodzeniem technikę cyfrową do modelowania urządzeń energetycznych oraz do rozwiązywania zagadnień ogólnosystemowych, np. model dynamiczny systemu, MCERO – maszynę cyfrową dla ekonomicznego rozdziału obciążeń w systemie energetycznym, EMC do regulacji napięcia w sieciach rozdzielczych itp. IASE osiągnął bardzo wysoki poziom specjalizacji w swej dziedzinie badań, czego dowodem było choćby wygranie przetargu na automatyzację kotłów w Elektrowni Turów, gdzie konkurentem była angielska firma Bayley o europejskiej renomie. IASE wygrał również szereg przetargów na dostawę urządzeń pomiarowo-regulacyjnych na eksport do Jugosławii i krajów azjatyckich od Turcji do Chin. W 1969 r. w IASE było zatrudnionych ok. 600 pracowników, w tym 300 z wyższym wykształceniem. Natomiast w Jego Katedrze (od 1954 r. Układów Elektroenergetycznych, a od 1963 r. Systemów Energetycznych), w ciągu jej istnienia, ok. 700 absolwentów uzyskało dyplomy magistra bądź inżyniera.
Jako dyrektor IASE i jednocześnie kierownik Katedry od 1954 r. Układów Elektroenergetycznych, a od 1963 r. Systemów Energetycznych) pełnił dodatkowo w latach 1960/1961 funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego PWr. W 1961 r. został mianowany profesorem zwyczajnym PWr. Jako utalentowany dydaktyk był zwolennikiem ścisłych związków nauki z przemysłem. Zaproponował więc szkolenie studentów dla potrzeb energetyki według dwu programów: uczelnianego (na PWr) i zawodowego w IASE. Studenci kierunku elektroenergetyka byliby jednocześnie zatrudnieni w IASE aż do chwili uzyskania dyplomów. Propozycja nie została przyjęta i wkrótce po niej IASE został przekazany z Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego do Ministerstwa Górnictwa i Energetyki. Wtedy zrezygnował w 1970 r. z kierowania IASE, nie tracąc z nim jednak kontaktu, gdyż był przewodniczącym jego Rady Naukowej (RN), a następnie, aż do śmierci – Honorowym Członkiem RN IASE.
W 1971 r. został przeniesiony na własną prośbę do Instytutu Elektroenergetyki Zakładu Sieci i Systemów Elektroenergetycznych PW. Tam w 1972 r. utworzył Zespół Informatyki Energetycznej i nową specjalizację “Informatyka, sterowanie i zarządzanie w elektroenergetyce” i był ich kierownikiem aż do przejścia na emeryturę. Opracowany przez niego program tej specjalizacji obejmował problemy diagnozowania stanu złożonych obiektów energetycznych i ich wzajemnej współpracy, automatyzacji poszczególnych urządzeń energetycznych i ich zestawów oraz planowania rozwoju systemów energetycznych. Program realizowany był przy pomocy Zjednoczenia Przemysłu Automatyki i Aparatury Pomiarowej MERA i we współpracy z Polskim Towarzystwem Cybernetycznym (PTC) PAN. W PTC zorganizował roczne Kursy Doskonalenia Projektantów Systemów Informatycznych, które ukończyło ok. 360 osób. W latach 1978-1979 był kierownikiem studium doktoranckiego energoelektryki na Wydz. Elektrycznym PW oraz studium doktoranckiego cybernetyki w PTC.
Na emeryturę przeszedł w 1981 r.
Profesor Kożuchowski brał czynny udział w licznych organizacjach i stowarzyszeniach naukowo-technicznych oraz radach naukowych różnych instytucji. Był m.in. członkiem kilku Komitetów PAN: Komitetu Elektrotechniki w I kadencji (1952-58), Komitetu Energetyki, Komitetu Automatyki i Cybernetyki, Komitetu Elektryfikacji Polski, członkiem Polskiego Komitetu Automatyki i Pomiarów NOT i jego prezesem przez 10 lat (1961-71), był członkiem zwyczajnym Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, był organizatorem, a następnie przewodniczącym Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego (1961-1972), wiceprezesem (1972-1980) i prezesem (1981) Zarządu Głównego PTC oraz Członkiem Honorowym PTC, był też członkiem Komisji Głównej Automatyzacji, Sterowania i Pomiarów przy KNiT, członkiem Rady Głównej ds. Gospodarki Paliwowo-Energetycznej, ekspertem w Stałej Komisji Energetycznej RWPG.
Był wieloletnim członkiem i działaczem Stowarzyszenia Elektryków Polskich, w latach 1950-1953 (przez trzy kadencje) był wybieranym na zjazdach członkiem Zarządu Głównego SEP. Był też wieloletnim działaczem Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej. Był członkiem Głównej Komisji Rewizyjnej PTETiS (1963-66 oraz 1974-92), przewodniczącym Głównej Komisji Rewizyjnej (1966-74). W roku 1986 uzyskał godność Członka Honorowego PTETiS.
Promował wielu doktorów nauk technicznych na Politechnikach: Wrocławskiej, Warszawskiej i Śląskiej, z których kilku zostało profesorami, pełniąc odpowiedzialne funkcje na uczelniach w kraju i za granicą, m.in.: prof. zw. dr hab. Marian Cegielski – dziekan Wydz. Elektrycznego PWr. w latach 1984-1990; prof G. S. Raju w Bonaras Hindu University, Varanasi (Indie)–dziekan; prof. C. N. S. Murthy w J. M. Institute of Technology, Chitradurga (Indie) – dziekan, prof. nzw Kazimierz Kinsner (PWr), prof. Tadeusz Halawa (IASE), prof. Jacek Malko, (PWr), Zygmunt Kozik prof. Pol. Opolskiej. Wychował kilka pokoleń energetyków – systemowców, automatyków systemowych.
Wprowadził w szerokim zakresie posługiwanie się w obliczeniach i automatyzacji systemu i jego elementów technikę EMC.
Był odznaczony: Medalem Zwycięstwa Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie za udział w bitwach pod Saint Hippolite i Maiche (1945) (odznaczenie to bardzo sobie cenił), Medalem 10-lecia PL (1955), Krzyżem Kawalerskim OOP (1956), Orderem Sztandar Pracy I kl. (1964), Medalem 1000-lecia Państwa Polskigo (1965), Medalem KEN (1977), Złotą Odznaką Honorową NOT (1966), Złotą Odznaką Zasłużony dla Dolnego Śląska (1972), Medalem im. prof. Pożaryskiego (1978).
W 1946 r. ożenił się z Zofią Bezdzik i miał z nią 2 synów: Wojciecha mgra inż. elektryka, dyrektora APP (Automation & Consulting) i Andrzeja mgra inż. elektryka, długoletniego pracownika Centrum Informatyki Energetyki i Polskich Sieci Elektroenergetycznych w Warszawie. Powtórnie ożenił się w 1978 roku ze Stanisławą Nowak. Był czynny naukowo do ostatnich chwil życia.
Zmarł 29 września 1994 r. w Warszawie i został pochowany na cmentarzu w Warszawie Włochach.
Wykaz doktorantów:
Politechnika Wrocławska - Wydział Elektryczny
Politechnika Wrocławska Instytut Energoelektryki
Politechnika Warszawska - Wydział Elektryczny
Politechnika Śląska - Wydział Elektryczny
Wykaz publikacji:
Książki i skrypty (S)
Ważniejsze publikacje
Źródła:
Opracowali:
Z. Białkiewicz ,
J. Hickiewicz (e-mail),
Z Lubczyński (e-mail)