Jacek Malko
Wspomnienie o Profesorze
Janie Kożuchowskim (1911-1994)
Jakże trudno jest bogaty życiorys Profesora zawrzeć w tak małej objętości notki biograficznej. Przecież każdy jej wiersz można rozwinąć w pasjonującą opowieść o losach i dokonaniach człowieka, który trwale zapisał się w ludzkiej pamięci i historii polskiej energetyki.
Jednakże jeden jest w tym życiorysie wątek, skłaniający do szerszej refleksji w pośmiertnym wspomnieniu – związki Profesora z dziełem Jego życia: Instytutem Automatyki Systemów Energetycznych (IASE) we Wrocławiu.
Już samo powstanie IASE w roku 1946 (wówczas jako Zakładu Elektroenergetyki Politechniki Wrocławskiej) wiązało się z wyzwaniem rzuconym polskiej nauce i technice przez tworzący się Krajowy System Elektroenergetyczny. Rozwiązanie wynikających stąd zadań wymagało zapoczątkowania na niespotykaną skalę badań symulacyjnych z zastosowaniem analizatorów prądu przemiennego, a przede wszystkim – stworzenia bazy materialnej tych badań. Zadania tego podjął się Profesor wraz z zespołem Zakładu Elektroenergetyki: stworzone zostało unikatowe wyposażenie o standardzie światowym, uhonorowane Nagrodą Państwową dla jego twórców.
Związki Zakładu Elektroenergetyki (od 1949 r. – Instytutu Automatyki Systemów Energetycznych) z energetyką utrwalały się przez podjęcie produkcji własnych urządzeń automatycznej regulacji kotłów parowych, a miarą osiągniętego poziomu jest wygranie z angielską firmą Bayley’a konkurencji w zadaniu automatyzacji kotłów, sztandarowej inwestycji polskiej energetyki lat sześćdziesiątych – Elektrowni Turów.
IASE skutecznie uczestniczyło w wielu przetargach na dostawę urządzeń pomiarowo-regulacyjnych dla energetyki krajowej i budowanych “pod klucz” obiektów energetyki w wielu krajach świata – od Jugosławii i Turcji po Chiny. Dziełem IASE były pierwsze w kraju, udane zastosowania techniki cyfrowej w elektroenergetyce, łącznie z podjęciem własnej produkcji maszyn cyfrowych dla potrzeb elektrowni, sieci elektroenergetycznych i dyspozycji mocy.
Obok inspirowania i kierowania szeregiem problemów badawczych i wdrożeniowych, ambicją i pasją Profesora Jana Kożuchowskiego było przekazywanie bogatej wiedzy i doświadczenia aktualnym i przyszłościowym kadrom elektroenergetyki.
Od chwili powrotu z wojennej tułaczki Profesor był wykładowcą politechnik: wrocławskiej i warszawskiej, urzekającym i fascynującym studentów porywającą interpretacją zjawisk systemowych i perspektyw rozwoju ukochanej dziedziny. Był gorącym orędownikiem ścisłych związków nauki z przemysłem, a stworzony przez siebie Instytut traktował jako możliwość wprowadzenia studentów w samo centrum energetyki.
Propagował i realizował ideę specjalnych studiów przemiennych, łączących intensywne przygotowanie teoretyczne z zatrudnieniem w IASE. Nawet po wymuszonym okolicznościami odejściu z funkcji dyrektora IASE nie stracił czynnego kontaktu z Instytutem, będąc najpierw przewodniczącym, a do końca swoich dni – Członkiem Honorowym Rady Naukowej IASE. Nie był to tylko wyraz sentymentalnych związków – do miary symbolu urasta fakt, iż na kilka dni przed swą śmiercią z żywym zainteresowaniem studiował ostatni (43) numer Prac IASE, poświęcony zastosowaniu nowoczesnych technik informatycznych do sterowania pracą sieci elektroenergetycznych, do którego przedmowę pisał już nie wstając z łóżka.
Z jasnością umysłu, niezwykłą dla wieku i wyniszczenia chorobą, pokonując cierpienia, tkwił do ostatnich chwil w centrum gorących dyskusji nad stanem i perspektywami energetyki światowej i krajowej. Odszedł od nas Człowiek miary niezwyczajnej, wielki umysłem i duchem.
Cześć Jego Pamięci.