Automatyka w 1952 roku była zapewne w Polsce dziedziną bardziej odległą od praktyki inżynierskiej i badawczej niż technika systemów w 1950 roku w USA. W drugiej połowie lat 1940-tych w USA powstało kilka egzemplarzy elektronicznych komputerów, powstała cybernetyka Wienera, powstała korporacja wiedzy RAND, aktywnie działał przemysłowy instytut badań naukowych – Bell Telephone Laboratories, powstawało też wiele ośrodków badań naukowych w uniwersytetach, w gospodarce a także instytucji państwowych.

W Wielkiej Brytanii w okresie II wojny światowej działało wiele ośrodków awangardowych badań naukowych, w tym badań operacyjnych. W niektórych z nich pracowali polscy naukowcy (w tym prof. S. Kuhn, prof. Jan Paweł Nowacki i inni). Ośrodki te kontynuowały badania również w drugiej połowie lat 1940-tych.

W Związku Radzieckim w latach przed II wojną światową powstało wiele ośrodków badań naukowych, w tym również w dziedzinach awangardowych. Były to instytuty Akademii Nauk lub instytuty w uniwersytetach i politechnikach.

Wiele z tych ośrodków działało w czasie II wojny światowej i kontynuowało działania w latach późniejszych. Wysokim uznaniem cieszył się słynny Instytut Automatyki i Telemechaniki Akademii Nauk ZSRR w Moskwie.

W roku 1952, grupa studentów specjalności teletechnika na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej zorganizowała Koło Naukowe Automatyki. Celem było utworzenie nowej specjalności inżynierskiej i magisterskiej z zakresu automatyki.

Opiekunem naukowym Koła Naukowego Automatyki był prof. S. Kuhn, zaś prowadzącym, był Władysław Findeisen wówczas mgr inż. – bliski współpracownik profesora Kuhna. Członkami Koła Naukowego byli: K. Kurman, L. Margasiński, J. Siwik, A. Stępień, A. Straszak i H. Suchaniak. Aby zostać członkiem Koła Naukowego, trzeba było być bardzo dobrym studentem na specjalności teletechnika. Należało także wspólnie studiować, w pełnym zakresie, referaty przeglądowe z zakresu automatyki. W ramach ćwiczeń technicznych Koło Naukowe Automatyków miało za zadanie uruchomić niemiecki wojskowy serwomechanizm (z czasów II wojny światowej). Referaty były w języku angielskim, pochodziły przede wszystkim z Wielkiej Brytanii i były wydane przez Angielskie Stowarzyszenie Inżynierów Elektryków. Otrzymał je profesor Kuhn jako członek tego stowarzyszenia.

Trzech członków Koła Naukowego Automatyki uzyskało średnie wykształcenie we Francji. Opiekun Koła Naukowego, jak i prowadzący Koło władali bardzo dobrze językiem angielskim; ułatwiało to nam korzystanie z materiałów angielskich. Jednak praca Koła Naukowego Automatyki była prowadzona w języku polskim. Forma samouczenia indywidualnego i zbiorowego w czasie prac Koła Naukowego Automatyki miała także swoje “źródła” w nauczaniu matematyki na Wydziale Łączność. Matematykę wykładał nam profesor Pogorzelski, mówił on wielokrotnie do studentów, że "są dwa rodzaje studentów — samoucy i nieucy".

Jako uczeń liceum im. Reytana w Warszawie miałem szczęście do bardzo dobrych nauczycieli matematyki i fizyki. W 1949. roku, byłem wtedy uczniem pierwszej klasy liceum, mój nauczyciel matematyki urządził dla klasy pierwszej ćwiczenia matematyczne polegające na rozwiązywaniu zadań maturalnych jako przygotowanie do matury w roku następnym. Z ćwiczeń tych uzyskałem wynik celujący, rozwiązałem je znacznie szybciej niż moi koledzy z drugiej licealnej. Będąc jednocześnie bardzo pilnym czytelnikiem literatury naukowej w Bibliotece Narodowej, w szczególności z zakresu fizyki, wpadłem na pomysł czy nie spróbować w czasie wakacji zdać matury w Towarzystwie Wiedzy Powszechnej (TWP) i o rok wcześniej rozpocząć studia na Politechnice Warszawskiej. Miałem więc zamiar zdać egzaminy wstępne jeszcze przed ukończeniem matury w liceum.

W TPW otrzymałem komplet materiałów i spis odpowiedniej literatury oraz zaświadczenie, że jestem eksternem (z planowanym terminem zdania matury; wrzesień 1949. r.), Dzięki temu mogłem zgłosić się na studia w Politechnice Warszawskiej i przystąpić do egzaminów wstępnych.

Egzamin wstępny na Wydział Łączności PW zdałem bardzo dobrze. Harmonogram zdawania ostatniego egzaminu matury eksternistycznej wypadł we wrześniu, już po terminie ogłoszenia listy przyjętych studentów. Na liście tej nie znalazłem się ze względu na brak matury.

Po zdaniu matury zacząłem ubiegać się o przyjęcie na studia w drugim terminie, tzn. w październiku i tym razem zostałem studentem Wydziału Łączności, o rok wcześniej niż moi koledzy z liceum, w tym między innymi późniejszy profesor Politechniki Warszawskiej – Władysław Majewski, długoletni dyrektor Instytutu Łączności a także Minister Łączności.

Muszę także dodać, że członkiem Koła Naukowego Automatyki zostałem wbrew swoim pierwotnym zamiarom.

Jako student pierwszych lat studiów na Wydziale Łączności PW należałem do grupy studentów o najwyższej średniej. Na naszym Wydziale istniało samorzutne współzawodnictwo o lepsze wyniki z egzaminu, był wielki entuzjazm uczenia się, mieliśmy bardzo dobrych i wszechstronnych profesorów. Na przykład profesor H. Greniewski, logik z Uniwersytetu Warszawskiego, wykładał nam podstawy maszyn cyfrowych. Wykłady prowadziło też wielu matematyków, między innymi profesor S. Turski, także z Uniwersytetu Warszawskiego. Na studiach magisterskich fizykę wykładał profesor J. Plebański, u którego egzamin w pierwszym terminie zdało tylko trzech studentów Wydziału Łączności, (obecni profesorowie): Andrzej Trautman – który został członkiem PAN jako fizyk, Juliusz Kulikowski i ja — jedyny z członków Koła Naukowego Automatyków. Zawdzięczam to w dużej mierze wybitnym nauczycielom matematyki i fizyki z liceum Reytana w Warszawie.

Jako student o bardzo wysokiej średniej ze studiów, miałem teoretycznie prawo wybory specjalności, jednak ze względu na pewien incydent popadłem na drugim roku studiów w konflikt z organizacją młodzieżową i wbrew swojej woli, ale z wielkim nieuświadomionym szczęściem trafiłem na specjalność teletechnika, na której powstało Koło Naukowe Automatyki. Znalazłem się zatem we właściwym miejscu i we właściwym czasie, tam gdzie powstawały początki edukacji wyższej z zakresu automatyki w Polsce.

W seminariach naukowych Komisji Automatyki PAN bardzo aktywną rolę odgrywali ówcześni młodzi pracownicy nauki w tym: W. Findeisen, H. Górecki, R. Kulikowski i S. Węgrzyn. Głównym tematem seminariów były teoretyczne podstawy automatyki, w tym serwomechanizmów. Powstała wtedy polska szkoła automatyki teoretycznej, która istnieje do dzisiaj, czyli już 52 lata. W latach późniejszych do rozwoju polskiej automatyki teoretycznej włączyli się także wybitni polscy matematycy. W 1952 roku Instytut Matematyki PAN prowadził już prace badawcze z zakresu komputerów z udziałem młodych, bardzo zdolnych polskich inżynierów.

W końcu 1953. roku powstały w ramach Polskiej Akademii Nauk następujące zakłady i instytuty:

• Instytut Podstawowych Problemów Techniki, zorganizowany przez prof. Ignacego Maleckiego, profesora Wydziału Łączności Politechniki Warszawskiej. W instytucie prace naukowe z zakresu teorii automatyki prowadził R. Kulikowski;
• Zakład Automatyki PAN, którego kierownikiem został doc. Stefan Lebson, a jego zastępcą Władysław Findeisen;
• Zakład Elektrotechniki PAN, którego kierownikiem został profesor Politechniki Wrocławskiej Jan Paweł Nowacki, a jego zastępcą M. Nałęcz.

W latach 1952-1956 wielką rolę w powstaniu i rozwoju automatyki jako dziedziny studiów wyższych i badań naukowych w Polsce odegrali profesorowie: S. Kuhn, J. P. Nowacki, Z. Szparkowski oraz doc. S. Lebson. Stworzyli oni niezwykle przyjazny klimat i warunki dla twórczego rozwoju młodych pracowników nauki z zakresu automatyki.

Automatyka polska, z dużym opóźnieniem w stosunku do świata, zaczęła powstawać w Polsce w wyniku rozwoju nowoczesnych dziedzin nauk technicznych.

Globalizacja automatyki światowej rozpoczęła się wraz z Pierwszym Światowym Kongresem Automatyki (IFAC). Od tego Kongresu automatyka polska jako dziedzina nauk technicznych rozwijała się zgodnie z kierunkami w globalnej automatyce światowej, z którą ściśle współdziałała i współpracowała.

Rozwój współczesnej elektroniki i fizyki, w tym nanotechnologii oraz biomolekularnej technologii otwiera przed automatyką ogromne perspektywy, trudne obecnie nawet do przewidzenia.

Twórczy udział polskiej automatyki w nowych zastosowaniach globalnej światowej automatyki stwarza nowe, ogromne szanse rozwojowe nie tylko techniczne, ale i gospodarcze także dla Polski. Tej szansy nie można zaniedbać.

————————————