APW'04
'Automatyka i Pomiary w Warszawie 2004'
(16 września 2004 r.)

Konferencja integracyjno-historyczna zorganizowana z okazji 45-lat Sekcji Automatyki i Pomiarów OW SEP



Roman Barlik, Marian Dołowy, Paweł Fabijański

WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ,
TRADYCJE I PERSPEKTYWY

1. Z historii Wydziału Elektrycznego

Początek zinstytucjonalizowanego nauczania elektrotechniki sięga końca dziewiętnastego stulecia, kiedy to w powołanym 8 czerwca 1898 r. Warszawskim Instytucie Politechnicznym na Wydziale Mechanicznym rozpoczęła działalność Katedra Elektrotechniczna.

W roku 1914 podjęto działania zmierzające do powołania i organizacji przyszłej Politechniki. Istotną rolę spełnili tu przedstawiciele · Sekcji Politechnicznej Towarzystwa Kursów Naukowych, · Szkoły H. Wawelberga i S.Rotwanda oraz · Warszawskiego Instytutu Politechnicznego postanawiając, że "Politechnika ma być największą uczelnią techniczną, przygotowującą ludzi zarówno do pracy w przemyśle jak i do pracy na polu nauk technicznych".

15 listopada 1915 odbyła się w wybudowanym w 1901 roku Gmachu Fizyki uroczysta inauguracja działalności Politechniki Warszawskiej. Rozpoczęto zajęcia na czterech Wydziałach: · Inżynierii Budowlanej i Rolnej, · Chemicznym, · Budowy Maszyn i Elektrotechnicznym oraz · Architektonicznym.

Mimo wyraźnej potrzeby powołania samodzielnego Wydziału Elektrotechnicznego postanowiono uruchomić wspólny Wydział Budowy Maszyn i Elektrotechniczny, głównie ze względu na brak wykładowców, specjalistów z elektrotechniki. Wydział ten miał co prawda wydzielone dwa Oddziały: Oddział Budowy Maszyn i Oddział Elektrotechniczny ale organizacyjnie stanowił on jedną jednostkę dydaktyczno-badawczą.

W latach 1918 – 1921, po zakończeniu działań wojennych, powraca z wojska spora liczba studentów Politechniki, deklarując chęć kontynuowania studiów. Nową podstawę prawną uzyskała Politechnika Warszawska 14 czerwca 1921 r. dzięki nowemu statutowi, sformułowanemu na podstawie "Ustawy o Szkołach Akademickich" z 13 lipca 1920 r. i zatwierdzonemu przez ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zgodnie z tym statutem, w Politechnice Warszawskiej utworzono sześć Wydziałów, a wśród nich oddzielny Wydział Elektrotechniczny. Stąd też, od daty 14 czerwca 1921 roku liczy się istnienie naszego Wydziału. Jego intensywny rozwój zaczyna się już od roku akademickiego 1921 – 1922. W wyniku różnicującej się tematyki programów studiów powstały na Wydziale w roku akademickim 1924/25 dwa Oddziały: · Oddział Prądów Silnych oraz · Oddział Prądów Słabych i Radiotechniki.

Wydział Elektrotechniczny, zlokalizowany w gmachu Fizyki, zwanym w tym czasie również gmachem Elektrotechniki, zajmował oprócz dużego audytorium także hall (w którym mieściło się aż do 1999 roku laboratorium maszyn elektrycznych), kreślarnie dyplomowe i gabinety na I piętrze oraz pomieszczenia dla miernictwa elektrotechnicznego na II piętrze.

Dzięki usilnym staraniom prof. Kazimierza Drewnowskiego, Wydział otrzymał własny gmach Elektrotechniki, którego oficjalne otwarcie nastąpiło 7 grudnia 1934 r.

    Na wniosek rady Wydziału Elektrotechnicznego, powzięty 20 czerwca 1924 roku, Senat Politechniki Warszawskiej, nadał trzy pierwsze w swej historii doktoraty honoris causa, które otrzymali wybitni elektrotechnicy polscy:
  • prof. Ignacy Mościcki w dziedzinie elektrochemii i techniki wysokich napięć,
  • inż. Karol Pollak w dziedzinie elektrochemicznych źródeł energii oraz
  • prof. Aleksander Rothert w dziedzinie maszyn elektrycznych.

W latach 1924/25 Wydział nasz zmienia nazwę na Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskiej. W latach wojny i okupacji niemieckiej, działanie Politechniki praktycznie zostało wstrzymane. Z satysfakcją należy zaznaczyć, że radiostacja Zakładu Radiotechniki obsługiwana przez prof. Trechcińskiego i inż. Ryżkę była ostatnią radiostacją nadawczą oblężonej Warszawy.

Bezpośrednio po II-giej wojnie światowej sytuacja Wydziału była tragiczna zniszczony gmach, zdewastowane laboratoria, rozproszona kadra nauczająca. Pierwsze po wojnie posiedzenie rady Wydziału odbyło się 12 kwietnia 1945 r. Uroczyste otwarcie laboratoriów Wydziału odbyło się 2 marca 1946 roku, podczas którego trzej profesorowie Wydziału: prof. Janusz Groszkowski, prof. Jan Lech Jakubowski oraz prof. Mieczysław Wolfke wygłosili wykład inauguracyjny pt.: "Kierunki rozwojowe elektrotechniki i telekomunikacji w związku z odkryciem energii atomowej".

W roku akademickim 1945/46 pracowało na Wydziale 5 profesorów, 6 zastępców profesorów i docentów, 25 wykładowców oraz 25 asystentów.

W dniu 1 października 1951 z funkcjonujących dotąd na Wydziale Elektrycznym: · Oddziału Telekomunikacji i · Oddziału Elektrotechniki Medycznej powstaje Wydział Łączności (obecnie jest to Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych). Do roku 1970 Wydział Elektryczny funkcjonował w strukturze katedralnej, którą przekształcono w strukturę instytutową.

Zakres władzy dziekana i Rady Wydziału był do roku 1990 ograniczony tylko do spraw dydaktycznych. W zakresie polityki kadrowej, spraw naukowych i finansowych instytuty podlegały bezpośrednio administracji centralnej i Rektorowi. Sytuacja ta zmieniła się całkowicie z początkiem lat dziewięćdziesiątych, kiedy to Wydziały Politechniki Warszawskiej uzyskały daleko idącą samodzielność finansową. Ten fakt można uznać za symbol dnia dzisiejszego. Zwiększa on autonomię Wydziału ale też i odpowiedzialność.

2. Wydział Elektryczny PW — dzień dzisiejszy

Mówiąc o teraźniejszości naszego Wydziału musimy przede wszystkim oddać hołd tym wszystkim, którzy ten Wydział tworzyli. Jego znaczenie i wysoka pozycja zarówno wśród Wydziałów naszej Politechniki jak i wydziałów elektrycznych innych Uczelni jest wynikiem wysiłku całej rzeszy profesorów, wykładowców i wielu innych pracowników, którzy przyczynili się rzetelną i pełną zaangażowania pracą do rozwoju naszego Wydziału.

Szczególnie my, pracownicy Wydziału z ogromną wdzięcznością wspominamy nauczycieli, opiekunów i promotor6w, wspaniałych dydaktyków, ludzi którzy pozostaną dla nas niedoścignionymi autorytetami naukowymi i wzorcami norm moralnych.

    W skład Wydziału wchodzi pięć instytutów:
  • Instytut Elektroenergetyki (dyrektor dr Marian Dołowy),
  • Instytut Elektrotechniki Teoretycznej i Miernictwa Elektrycznego
    (dyrektor prof. dr hab. Kazimierz Mikołajuk),
  • Instytut Maszyn Elektrycznych (dyrektor dr hab. Andrzej Pochanke),
  • Instytut Sterowania i Elektroniki Przemysłowej
    (dyrektor prof. dr hab. Marian Kaźmierkowski),
  • Instytut Wielkich Mocy i Wysokich Napięć (dyrektor prof. dr hab. Jan Maksymiuk).

Każdy z wymienionych Instytutów składa się z zakładów. Łącznie, na Wydziale funkcjonuje 17 zakładów. Przy Wydziale działa także od czterech lat Ośrodek Promocji Badań z zakresu Energoelektroniki (dyrektor dr Mieczysław Nowak) oraz ogólnodostępna pracownia komputerowa (kierownik dr Sławomir Nowak).

Wydział Elektryczny jest trzecim pod względem wielkości, zarówno co do liczby pracowników jak i studentów wydziałem Politechniki Warszawskiej,

Kadrę naukowo - dydaktyczną Wydziału stanowi:

16 — profesorów zwyczajnych,
15 — profesorów nadzwyczajnych, w tym, 11 z tytułem profesora,
2 — docentów,
95 — adiunktów, w tym 3 ze stopniem doktora habilitowanego,
22 — starszych wykładowców, w tym 19 ze stopniem doktora,
3 — wykładowców,
13 — asystentów.

Łącznie zatrudniamy 166 nauczycieli akademickich i ok. 100 pracowników naukowo-technicznych, administracyjnych i technicznej obsługi gmachów

Wysoki standard kadry nauczającej oraz aktualizowane w sposób ciągły atrakcyjne, odpowiadające zapotrzebowaniu wynikającemu z aktualnego rynku pracy programy nauczania sprawiają, że studia na Wydziale Elektrycznym cieszą się niesłabnącą popularnością wśród młodzieży. Liczba kandydatów na studia przewyższa corocznie liczbę miejsc, ograniczoną niestety skromną powierzchnią pomieszczeń dydaktycznych, które są rozproszone aż w pięciu obiektach: Gmachu Elektrotechniki, Gmachu Mechaniki, Gmachu Starej Kotłowni, Budynku pod Kominem i Gmachu Głównym. Mimo poważnych trudności lokalowych i finansowych Wydział podejmuje wiele starań, zmierzających do zapewnienia słuchaczom jak najlepszych warunków studiowania.

Na Wydziale Elektrycznym prowadzone są trzy kierunki kształcenia: elektrotechnika (w ramach studiów magisterskich i inżynierskich dziennych i zaocznych), automatyka i robotyka (w ramach studiów dziennych magisterskich) oraz informatyka (w ramach studiów dziennych dwustopniowych inżyniersko - magisterskich). Ponadto prowadzone są studia doktoranckie dzienne i zaoczne, studia podyplomowe i uzupełniające. Łącznie na Wydziale studiuje ok. 2300 osób z czego 1650 na studiach dziennych (w tym 1515 na studiach magisterskich) 600 na studiach zaocznych (w tym 60 na studiach magisterskich uzupełniających), 90 osób na studiach doktoranckich (w tym 12 na studiach zaocznych).

Zasadniczym kierunkiem kształcenia jest elektrotechnika. Najliczniejsze są studia dzienne magisterskie, składające się z trzech etapów: podstawowego (4 semestry), specjalnościowego (2 semestry) i dyplomowego (4 semestry). Po pierwszym etapie studenci mają możliwość wyboru jednej z czterech specjalności. automatyka i inżynieria komputerowa, elektroenergetyka, elektromechanika, elektrotechnologie.

Studia dzienne inżynierskie na kierunku elektrotechnika dzielą się na dwa etapy podstawowy (5 semestrów) i kierunkowy (3 semestry), na którym studia prowadzone są według zróżnicowanego programu, odpowiadającego czterem specjalnościom elektroenergetyka, elektrotechnika stosowana, mechatronika i urządzenia elektryczne pojazdów, systemy informatyczno-pomiarowe.

Studia dwustopniowe na kierunku informatyka trwają łącznie 10 semestrów. Studia 1 stopnia (inżynierskie) trwają 8 semestrów i składają się z trzech etapów: podstawowego (4 semestry), kierunkowego (2 semestry), na którym studia prowadzone są według zróżnicowanego programu dla dwóch specjalności inżynieria komputerowa i informatyka w elektroenergetyce. Studia II stopnia magisterskie (4 semestry) rozpoczynają się po 6 semestrze nauki.

Na kierunku automatyka i robotyka kształcenie odbywa się bez podziałów na specjalności i ścieżki dyplomowania.

Studenci studiów zaocznych mogą kształcić się na kierunku elektrotechnika. Studia te składają się (z dwóch etapów: podstawowego (5 semestrów) i specjalnościowego (4 semestry), na którym mogą wybrać jedną z dziewięciu specjalności: elektroenergetyka, inżynieria elektromechaniczna, inżynieria sterowania, inżynieria urządzeń elektrycznych, mechatronika i urządzenia elektryczne pojazdów, napęd i elektronika przemysłowa, sprzęt i oprogramowanie systemów pomiarowych, technika świetlna, trakcja elektryczna. W 1999 r. podjęto prace nad internetowymi studiami zaocznymi. Pierwsza rekrutacja na te studia odbyła się w roku ak. 2001/2002 i obejmować będzie specjalności: elektroenergetyka, informatyka przemysłowa oraz maszyny i aparaty elektryczne.

Na studiach tych dzięki zastosowaniu współczesnych multimedialnych technik kształcenia zostaną wprowadzone nowe formy współpracy z wykładowcą i dostępu studenta do materiałów dydaktycznych. Od roku 2001/2002 na Uczelni powstaną międzywydziałowe studia specjalistyczne w zakresie ochrony środowiska. W kształceniu specjalistów z tej ważnej dziedziny weźmie tez udział nasz Wydział.

Z uwagi na trudności finansowe Wydział został zmuszony do podjęcia działań oszczędnościowych, które między innymi dotknęły także działalności dydaktycznej skutkując ograniczeniem liczby nadgodzin.

Przy Wydziale działają trzy studenckie kola naukowe: · Koło Naukowe Energetyków, · Koło Naukowe Stowarzyszenia Elektryków Polskich i · Koło Trakcji Elektrycznej.

Studenci Wydziału Elektrycznego są aktywnymi członkami Klubu Uczelnianego AZS Politechniki Warszawskiej. Mamy tez wielu utalentowanych studentów, których osiągnięcia naukowe i działalność pozauczelniana przynoszą chlubę naszemu Wydziałowi. Rokrocznie kilku studentów Wydziału Elektrycznego otrzymuje stypendia Ministra Edukacji Narodowej

Wydział nasz aktywnie uczestniczy w europejskim programie współpracy akademickiej SOCRATES, w ramach którego wielu naszych studentów ( ok. 50 rocznie) odbywa część studiów w blisko dwudziestu partnerskich uczelniach zagranicznych.

Drugim ważnym nurtem działalności Wydziału jest prowadzenie badan naukowych, których poziom ma zasadniczy wpływ na perspektywy rozwoju Wydziału. Kierunki tych badan są różnorodne i obejmują szerokie spektrum zagadnień poznawczych i aplikacyjnych

W zakresie prac teoretycznych należy wymienić takie zagadnienia jak algorytmy genetyczne. sieci neuronowe, teoria sterowania, teoria pola i obwodów elektrycznych. Istotne są tez osiągnięcia w zakresie zastosowań metod badawczych w innych dyscyplinach jak medycyna (tomografia komputerowa), ekonomia (rynek energii). Badania o charakterze aplikacyjnym koncentrują się głównie nad metodami wytwarzania, rozdziału i użytkowania energii elektrycznej. Tematyka tych badan dotyczy m.in. niekonwencjonalnych źródeł czystej i taniej energii ( ogniwa fotowoltaiczne, elektrownie wiatrowe), ochrona środowiska, kompatybilność elektromagnetyczna, technika łączenia, stabilność systemów elektroenergetycznych, systemy pomiarowe, energoelektroniczne metody przekształcania energii elektrycznej i poprawy jej jakości, ochrona odgromowa, nowe konstrukcje maszyn elektrycznych, technika świetlna, nowoczesne systemy zasilania w trakcji elektrycznej, elektrotechnika samochodowa, napędy elektryczne, informatyka przemysłowa itp.

Znaczna część wymienionej tematyki jest realizowana wspólnie z kilkunastoma zagranicznymi ośrodkami naukowymi uniwersyteckimi i badawczymi, z którymi Wydział zawarł umowy o współpracy naukowej. Na uwagę zasługuje stabilność wieloletniej współpracy z uniwersytetami technicznymi w Rzymie, Aachen, Darmstadt, Kijowie, Aalborgu, Helsinkach, Dhuram.

Wyniki badań są publikowane w renomowanych czasopismach o zasięgu międzynarodowym jak również prezentowane na konferencjach krajowych i międzynarodowych. Średnio każdy z pracowników naukowo-dydaktycznych wydaje 3 publikacje rocznie. Istnienie studium doktoranckiego korzystnie wpływa na wzrost aktywności naukowej Wydziału i stanowi naturalne zaplecze młodej kadry nauczycieli akademickich.

Osiągnięcia naukowe Wydziału są wysoko oceniane przez Komitet Badan Naukowych, który niezmiennie przyznaje naszemu Wydziałowi najwyższą kategorię. Wielu pracowników Wydziału uczestniczy w realizacji licznych (ok. 30 w skali roku) projektów naukowo-badawczych indywidualnych i celowych, wyłonionych w drodze konkursów, finansowanych przez KBN. Ubiegamy się także o fundusze na badania z Unii Europejskiej w ramach tzw. programów ramowych. Około 30% budżetu Wydziału stanowią środki uzyskiwane z KBN na badania naukowe.

Rada Wydziału posiada uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego z zakresu elektrotechniki. Każdego roku promowanych jest średnio ok. 15 doktorów i 2 doktorów habilitowanych.

Wydział Elektryczny, pełnił i pełni ważną rolę w zakresie kształcenia kadr naukowych dla innych ośrodków nie posiadających uprawnień do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego, a także w zakresie postępowania o tytuł profesora nauk technicznych.

Miarą wysokiej aktywności naukowej pracowników Wydziału Elektrycznego jest członkostwo wielu osób w międzynarodowych i zagranicznych stowarzyszeniach naukowych i technicznych (European Power Electronics Association, CIRGE, World Energy COUNCIL, Institute of Electrical and Electronics Engineers). Pracownicy Wydziału są członkami Polskiej Akademii Nauk, Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, Komitetu Badan Naukowych, rad naukowych jednostek badawczych (Instytutu Elektrotechniki, Instytutu Energetyki, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy).

Pracownicy Wydziału sprawują tez ważne funkcje we władzach naszej Uczelni, w centralnych władzach SEP, Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej, Międzynarodowego Stowarzyszenia IEEE, Polskiego Komitetu Oświetleniowego oraz są przewodniczącymi i członkami kolegiów redakcyjnych wysokiej rangi wydawnictw

Wydział corocznie organizuje liczne sympozja i seminaria a także prestiżowe krajowe i międzynarodowe konferencje naukowe.

3. Wydział Elektryczny — perspektywy

Patrząc w przyszłość musimy ze zrozumieniem, rozwagą i odpowiedzialnością brać to co najlepsze z naszej bogatej i długiej tradycji, mając na uwadze aktualne i perspektywiczne realia. Wybór wiąże się także z koniecznością zaniechania pewnych działań, które mimo że są pożyteczne, nie mogą być kontynuowane chociażby ze względu na twarde warunki gospodarki rynkowej. Najtrudniejsze zadania restrukturyzacyjne i modernizacyjne będą dotyczyć dziedzin wymagających kosztownej aparatury badawczej, której zakup a przede wszystkim eksploatacja jest bardzo droga.

Podstawowym jednak czynnikiem, poza trudnościami finansowymi, które dotyczą całego szkolnictwa wyższego kraju, ograniczającym możliwości rozwoju Wydziału jest bardzo skromna jak na nasze potrzeby baza lokalowa. Szczególnie dotkliwie odczuwamy brak sal wykładowych o odpowiednim standardzie, jak również pomieszczeń na laboratoria dydaktyczne i badawcze. Bez powiększenia bazy lokalowej nie jest możliwy dalszy wzrost liczby studentów mimo, ze chętnych do studiowania na naszym Wydziale nie brakuje a nasi absolwenci: elektrycy, automatycy i informatycy bez trudności znajdują zatrudnienie.

Podejmujemy już i będziemy podejmować działania zmierzające do pozyskania pomieszczeń na cele dydaktyczne i badawcze głównie poprzez zmianę przeznaczenia i przebudowę lokali będących w posiadaniu Wydziału.

Nie ustaniemy w wysiłkach, których celem jest ciągła modernizacja kierunków, treści i sposobów kształcenia, w tym również w zakresie kształcenia trójstopniowego. Będziemy robić wszystko aby nasi absolwenci mogli dzięki umiejętnościom zdobytym podczas studiów na naszym Wydziale sprostać konkurencji na rynku pracy w warunkach postępującej globalizacji sprawiającej, że zawód inżyniera staje się coraz bardziej zawodem międzynarodowym.

    Do zadań, które będą rozwijane w pracach badawczych, a następnie uwzględniane w programach nauczania należy zaliczyć kierunki:
  • elektrotechnika i informatyka w ekologii i ochronie środowiska,
  • elektrotechnika w medycynie, rehabilitacji i rekrutacji (tomografia, sensoryka),
  • nowoczesne metody i algorytmy przetwarzania sygnałów (algorytmy genetyczne i sieci neuronowe),
  • poprawa jakości energii elektrycznej,
  • odnawianie i niekonwencjonalne źródła energii elektrycznej i energoelektroniczne metody jej przetwarzania (energia słoneczna, energia wiatrowa),
  • inteligentne systemy diagnostyki i sterowania,
  • kompatybilność elektromagnetyczna.

Dzięki wysiłkowi wszystkich pracowników Wydziału możemy bez większych obaw patrzeć w przyszłość. Mamy jednak świadomość, ze realizacja naszych planów nie będzie przebiegać bez trudności. Do najistotniejszych należeć będą sprawy finansowe i bezpośrednio z tym związane sprawy kadrowe. Należy tu liczyć na rzetelność, zaangażowanie i zbiorową mądrość naszej społeczności, która mimo trudnych warunków, głównie materialnych, w jakich przychodzi nam działać potrafiła i potrafi utrzymać atmosferę pracy i wzajemnej życzliwości.

———————————————————————